Сир диэн Күнтэн үһүс планета. Күн систематын сирдиҥи планеталарыттан диаметрынан, маассатынан уонна чиҥинэн ордук улахан планета. Ый диэн биир аргыстаах.

Сир  🜨
Designations
Adjective Terrestrial, Terran, Telluric, Tellurian, Earthly
Эргийэр иитэ
Epoch J2000.0
Aphelion152,097,701 km
1.0167103335 AU
Perihelion 147,098,074 km
0.9832898912 AU
Semi-major axis 149,597,887.5 km
1.0000001124 AU
Eccentricity 0.016710219
Orbital period 365.256366 days
1.0000175 yr
Average orbital speed 29.783 km/s
107,218 km/h
Inclination 1°34'43.3"[1]
to Invariable plane
Longitude of ascending node 348.73936°
Argument of perihelion 114.20783°
Satellites 1 (the Moon)
Физика кээмэйдэрэ
Mean radius 6,371.0 km[2]
Equatorial radius 6,378.1 km[3]
Polar radius 6,356.8 km[4]
Flattening 0.0033528[3]
Circumference 40,075.02 km (equatorial)
40,007.86 km (meridional)
40,041.47 km (mean)
Surface area 510,072,000 km²[5][6][note 1]

148,940,000 km² land  (29.2 %)

361,132,000 km² water (70.8 %)
Volume 1.0832073Халыып:E km³
Mass 5.9736Халыып:E kg
Mean density 5.5153 g/cm³
Equatorial surface gravity9.780327 m/s²[7]
0.99732 g
Escape velocity11.186 km/s 
Sidereal rotation
period
0.99726968 d[8]
23h 56m 4.100s
Equatorial rotation velocity 465.11 m/s
Axial tilt 23.439281°
Albedo0.367[9]
Surface temp.
   Kelvin
   Celsius
minmeanmax
184 K287 K331 K
−89 °C14 °C57.7 °C
Атмосферата
Surface pressure 101.3 kPa (MSL)
Composition 78.08% Nitrogen (N2)
20.95% Oxygen (O2)
0.93% Argon
0.038% Carbon dioxide
About 1% water vapor (varies with climate)[9]

Cир аан дойду соҕотох олохтоох сирэ. 4.54 млрд. сыл анараа өттүгэр үөскээбитэ. Олох 1 млрд. сыллааҕыта.

Киэҥ өйдөбүлүгэр:

  1. атах аннынааҕы үктэл;
  2. Сир планета;
  3. түөлбэ сир;
  4. дойду;
  5. үүнээйи үүннэрэргэ анаан оҥоһуллубут бааһына, оҕуруот сирэ;
  6. моой ананыллыбыт ходуһа, сайылык, уһаайба, ойуур уо.д.а.

Т.к.: йер (был. түүр.); ер (түүр.); жер (казах., кирг.) — сир, туох эмит төрүкүттэн билиҥҥэ диэри баар миэстэтэ; түөлбэ сир.

Быһаарыылар уларыт

  1. Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). Allen's Astrophysical Quantities. Springer. pp. 294. ISBN 0387987460. http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294. 
  2. Various (2000). David R. Lide. ed. Handbook of Chemistry and Physics (81st edition ed.). CRC. ISBN 0849304814. 
  3. 3,0 3,1 IERS Working Groups (2003). "General Definitions and Numerical Standards". McCarthy, Dennis D.; Petit, Gérard IERS Technical Note No. 32, U.S. Naval Observatory and Bureau International des Poids et Mesures. Проверено 2008-08-03. 
  4. Cazenave, Anny (1995). Ahrens, Thomas J.. ed (PDF). Global earth physics a handbook of physical constants. Washington, DC: American Geophysical Union. ISBN 0-87590-851-9. http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf. Retrieved on 2008-08-03. 
  5. Pidwirny, Michael (2006-02-02). «Surface area of our planet covered by oceans and continents.(Table 8o-1)» (University of British Columbia, Okanagan). Проверено 2007-11-26.
  6. Staff. World. The World Factbook. Central Intelligence Agency (24 От ыйын 2008). Тургутулунна 5 Атырдьах ыйын 2008.
  7. Yoder, C. F. (1995) p. 12.
  8. Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). Allen's Astrophysical Quantities. Springer. pp. 296. ISBN 0387987460. http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA296. 
  9. 9,0 9,1 Цитата сыыһата: Сыыһа <ref> тиэк (тег); earth_fact_sheet диэн хос быһаарыыларга аналлаах тиэкис суох


Цитата сыыһата: "note" бөлөх <ref> тиэгигэр сөп түбэһэр <references group="note"/> тиэк көстүбэтэ