Новгородов Семен Андреевич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
1 устуруока:
[[
'''Семен Андреевич Новгородов'''
== Олоҕун олуктара ==
6 устуруока:
Семен Андреевич Новгородов [[олунньу 13]] күнүгэр [[1892]] сыллаахха Боотуруускай улуус 2-с Хатылы нэһилиэгэр (билигин [[Чурапчы улууһа|Чурапчы]] улууһун [[Болтоҥо]] нэһилиэгэ) төрөөбүтэ.
Аҕата Андрей Александрович Новгородов С. К. Дмитриев этиитинэн дьадаҥы төруттээх эрээри кэлин байан сэниэ ыал ахсааныгар киирбит киһи эбит, сүөһүтүн ахсаана сүүскэ тиийэр эбит, дьиэтигэр икки хамначчыттаах, биир кэлэн үлэлиир үлэһиттээх эбит.
А. А. Новгородов син нууччалыы ааҕар эбит, онон уолун Сэмэни кыра эрдэҕинэ таҥара кинигэлэрин ааҕарга үөрэппит. Нэһилиэгэр олорор псалом ааҕааччы Андрей Винокуров арифметика түөрт дьайыытыгар уонна кыра тиэкистэри нууччалыыттан сахалыы тылбаастыырга үөрэппит.
Үөрэҕин политссыылынай И. Т. Цыпенко
[[1905]] сыллаахха Дьокуускайдааҕы реальнай училищаҕа киирбит.
Училищеҕа үөрэнэр сылларыгар элбэхтик кинигэ ааҕар, [[Ионов Всеволод Михайлович|В. М. Ионов]] тутар политсыылынайдар библиотекаларын туһанар. Ионов Новгородов кэлин бэйэтэ этэринэн нэдиэлэҕэ уонча кинигэни ааҕарыгар талан биэрэр эбит.
Бу сылларга Сэмэн Новгородов уөрэнээччилэр общственнай олохторугар кыттар, куруһуоктарга сылдьар. Бу сыллартан саха уус-уран айымньыларын хомуйар, сурунан ылар буолар.
Училищатын ситиһиилээхтик бүтэрэн баран биир сыл Еловскай начальнай оскуолаҕа уонна Бүлүүтээҕи түөрт кылаастаах училищаҕа үлэлиир. [[1913]] сыллаахха Петербурга барар уонна
Икки ыйынан [[1913]] сыл ахсынньытыгар 21 саастаах устудьуон
Биир сыл буолан баран үөрэнэр
[[1914]] сыл сайыныгар [[Орто Азия|Орто]] уонна [[Илин
[[1915]] сыл сайынын [[Удинскай
Бу сыллартан саҕалаан, саха тылын дириҥник чинчийэр, саха фольклорун, [[түөлбэ
Студенныыр кэмнэригэр Бүтүн Россиятааҕы народнай учууталлар сийиэстэригэр кыттыыны ылар. Сийиэс үрдүк трибунатыттан саха национальнай оскуолатын арыйыы наадатын туһунан тыл этэр. Оччолорго бу олус хорсун туруорсуу этэ.
С. А. Новгородов сахалыы сурук-бичик төһө кыалларынан дьон ылынарыгар судургу буолуохтаах диэн санаанан салайтаран, тылы таба суруйууга уонна сурук бэлиэтигэр кэккэ уларытыылары киллэрэр. Ол быһыытьшан сахалыы суруйарга ханнык да сурук бэлиэтин туруорбакха, улахан буукубаны туттубакка, «хайдах саҥарарыҥ курдук суруй» диэн сүрүн бириинсиби олохтуур. Оччотооҕу кэмҥэ бу сөптөөх быһаарыныы этэ.▼
▲С.
Эмиэ бу кэмнэ С.А. Новгородов [[Ионов Всеволод Михайлович|В.М. Ионов]] оҥорбут буукубаарын төрдүттэн уларытарга, тупсарарга ылсан үлэлиир уонна [[1917]] сыл балаҕан ыйыгар «Сахалыы сурук-бичик» диэн буукубаары латыын алпабыытынан бэчээттэтэн таһаарар. Бу буукубаар историческай суолталаах диэххэ сөп: төрөөбүт тылы оскуолаҕа үөрэтиигэ олук уурбута. Саҥа буукубаарын туһанан, Бүлүү, Өлүөхүмэ оскуолаларыгар саха тылын үөрэтии саҕаламмыта.▼
▲Эмиэ бу кэмнэ С. А.
== Туһаныллыбыт литература ==
* Үтүө киһи сыдьаана. Н. Н.
* [http://www.sakhaopenworld.org/ilin/1992/54.htm
{{Bio-stub}}
[[
[[
[[
[[ca:Semyon Novgorodov]]
|