Күлүмнүүр (Никифоров Василий Васильевич): Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Көннөрүү туһунан суруллубатах
2 устуруока:
'''Василий Васильевич Никифоров-Күлүмнүүр''' — Саха сирин уһулуччулаах общественнай, политическэй диэйэтэлэ, краевед учуонай, суруйааччы, публицист, Сахалар сойуустарын салайааччыта, Саха сиригэр земстваны киллэрии көҕүлээччитэ уонна тэрийээччитэ.
 
Василий Васильевич Никифоров [[1866]] с. [[ыам ыйын 18]] күнүгэр (с.и.) Саха уокуругун [[Дүпсүн]] улууһугар сэниэ дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Аҕата — Баһылай Никииппэрэп - Дьокуускайдааҕы уезднай училищаҕа үөрэммит киһи — 1840-с сыллар бүтүүлэригэр Дүпсү улууһун суруксута эбит (бэйэтин төрдө - Арҕаа Хаҥалас улууһа). Уола1851 үстээҕэр өлбүтс. Уолухас улуусда суруксутанэһилиэк Даниил“ревизские Федоровичсказки” Охлопковдэнэр иитэдөкүмүөнүн ылбытсатабыллаахтык оҥорон куортугунан наҕараадаламмыт<ref>ССРС НА Архыыба, ф.47, Киниоп. дьиэтигэр2 оскуолал. арыйан147, л. үөрэппит48</ref>.
Оҕолорун (4 уол, 4 кыыс) үөрэхтээх дьон оҥороору дьиэтигэр оскуола арыйан үөрэттэрбит. Онно көскө сылдьар аҕабыыт учууталлаабыт. Ол гынан баран уола Василий ахтарынан, арыгыһыннан үлүһүйэр таҥара үлэһиттэрин кытта куомуннаһан, бэйэтэ арыгыһыт буолан хаалбыт, онон уола үстээҕэр өлбүт. Василийы [[1872]] сыллаахха улуус суруксута [[Охлопков Даниил Федорович|Даниил Федорович Охлопков]] иитэ ылбыт.
 
Василий бастакы учууталынан политсыылынайдар [[Странден Николай Павлович|Н. П. Странден]], П. Д. Ермолов, Д. А. Юрасов уонна П. П. Подбельскай этилэр. 18761874 сыллаахтан Охлопков уолун үөрэттэрээри Страндены бэйэтин дьиэтигэр олордор. 1875 сыллаахха Охлопков уолу Нецветова диэн Странден билэр дьахтарыгар Дьокуускайга олохтуур. Нецветова бэлэмнээбитин кэннэ 1877 сыллаахха уол Дьокуускайга эр дьон прогимназиятыгар киирбит. Онтун 1885 с. бүтэрбит. ОртоУчууталын үөрэҕиСтранден ыларыгардьиэтигэр каракозовецНам Нулууһугар көскө сылдьар медик-устудьуон А. ПА. СтранденСиповичтыын көмөлөспүтбилсэр. ҮөрэнэДоҕотторун сылдьанА.А.Афанасьевтыын кэлинуонна бииргэВ.П.Поповтуун үлэлэспиткиниэхэ дьонундьону кытта —эмтииригэр бырааттыынэһилиэктэри Илья,кэрийэригэр Федоркөмөлөһөллөр, Иосифбу Поповтары,сылдьан П.медицинанан А.үлүһүйэллэр, уонна М. А. Афанасьевтары,бары П. Н. Сокольниковы,бэйэлэрин В. Я. Слепцовы,улуустарыгар Е. Д. Николаевбалачча II,өр онтонкэмҥэ биллиилээхбиэксэл общественнайүлэтин диэйэтэл Етолороллор. Д. Николаевтыын — билсэр.
 
Үөрэнэ сылдьан кэлин бииргэ үлэлэспит дьонун кытта — бырааттыы Илья, Федор, Иосиф Поповтары, П. А. уонна М. А. Афанасьевтары, П. Н. Сокольниковы, В. Я. Слепцовы, Е. Д. Николаев II, онтон биллиилээх общественнай диэйэтэл Е. Д. Николаевтыын — билсэр.
Оскуола кэнниттэн төрөөбүт улууһугар суруксуттуур, онтон кулуба буолар. Бу дуоһунастарга үлэлии сылдьан кини мири таҥастааһыны кэҥэтэргэ, культуураны көтөҕүүгэ, дьон ыраас олоҕун туһугар, арыгылааһыны уонна хаартылааһыны утары охсуһар. Атыыһыт К. Д. Спиридоновтыын кыттыһан Дүпсүҥҥэ бастаан приход оскуолатын, онтон кини олоҕор министерскэй оскуоланы арыйтарар. Үөрэҕириигэ үлэтин иһин үрдүк наҕараадаҕа тиксэр — [[тохсунньу 25]] күнугэр [[1895]] с. император Станиславскай лиэнтэлээх үрүҥ көмүс мэтээл биэрэр.
 
Оскуоланы бүтэрэр 1885 сылыгар ииппит аҕата дьадайан хаалан гимназия дириэктэрэ көҥүлүнэн тохсунньуга төрөөбүт улууһугар суруксуттуу тахсар. Сайын бэс ыйыгар алта кылаастаах прогимназияны бүтэрэр, уонна салгыы үлэлиир. Бу кэмҥэ көскө сылдьар Папий Павлович Подбельскайы кытта билсэр, кини көҕүлээһининэн табаарыстарын кытта Дүпсүҥҥэ уонна Мэҥэҕэ Саха сиригжэр бастакы бибилитиэкэлэри арыйар.
 
1886 сыллаахха Дьокуускайга Илин Сибиир генерал-губернатора граф А.П.Игнатьев кэлэринэн ситимнээн П.П.Подбельскай көмөтүнэн Дүпсүн улууһун туругун туһунан дакылаат-сурук оҥорор. Манна сир барыта чааһынай билиигэ киириэ суохтааҕын туһунан этэр, олохтоохтор ыар баттыгастаах олохторун кэпсиир, түһээннэрэ наһаа үрдүгүн суруйар уонна сахаларга бэйэни салайаныыны киллэрии туһунан этии киллэрэр.
 
1887 с. Дьокуускайдааҕы уобалас музейыгар былыргы таҥастары уонна былыргы бухатыыр тимир бэргэһэтин сорҕотун бэлэхтиир. Ити маллар тустарынан этнографическэй справка оҥорор.
 
1889 с. кулун тутарыгар сыылынайдар өрө турууларын кэмигэр Подбельскай өлөрүллүбүтүн кэннэ кини архыыбын П.А.Афанасьевтыын ойуурга кистииллэр.
 
Оскуола1890 кэнниттэнсыллаахха төрөөбүтДүпсүн улууһугар суруксуттуур, онтон кулубакулубата буолар. Бу дуоһунастаргадуоһунаска үлэлии сылдьан кини мирисири таҥастааһыны кэҥэтэргэ, культуураны көтөҕүүгэ, дьон ыраас олоҕун туһугар, арыгылааһыны уонна хаартылааһыны утары охсуһар. Атыыһыт К. Д. Спиридоновтыын кыттыһан Дүпсүҥҥэ бастаан приход оскуолатын, онтон кини олоҕор министерскэй оскуоланы арыйтарар. Үөрэҕириигэ үлэтин иһин үрдүк наҕараадаҕа тиксэр — [[тохсунньу 25]] күнугэр [[1895]] с. император Станиславскай лиэнтэлээх үрүҥ көмүс мэтээл биэрэр.
 
[[1894]]—[[1896]] сылларга Сибиряков экспедициятын үлэтигэр кыттар.