Новгородов Семен Андреевич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Кини [[1913]] сыллаахха Петербург курдук ыраах сиргэ тиийэн, Петербурдааҕы университет илиҥҥи тыллар факультеттарыгар үөрэнэ киирэр. Бу сыллартан саҕалаан, саха тылын дириҥник чинчийэр, саха фольклорун, түөлбэ тылын үөрэтэр, саха тылын атын тюрк тылларын, монгол тылын кытта тэҥниир, о.д.а. үлэ арааһын ыытар. [[1923]] сылга университеты ситиһиилээхтик бүтэрэн баран, Илиҥҥи тыллары чинчийэр институт монгольскай разрядыгар улэҕэүлэҕэ киирэр, монгол тьлынтылын дириҥэтэн үөрэтэр, онтон Илиҥҥи уонна арҕааҥҥы литература уонна тыл историятын тэҥнээн үөрэтэр научнай-чинчийэр институкка научнай улэһитинэнүлэһитинэн киирэр. [[Пекарскай, Эдуард Карлович|Э. К. Пекарскай]] «Саха тылын тылдьытын» онгоруутугароҥоруутугар бэрт элбэҕи кемелеһеркөмөлөһөр, үлэлиир.

Студенныыр кэмнэригэр Бүтүн Россиятааҕы народнай учууталлар съезтэригэрсийиэстэригэр кыттыыны ылар. СъездСийиэс үрдүк трибунатыттан саха национальнай оскуолатын арыйыы наадатын туһунан тыл этэр. Оччолорго бу олус хорсун туруорсуу этэ.

С. А. Новгородов сахалыы сурук-бичик төһө кыалларынан дьон ылынарыгар судургу буолуохтаах диэн санаанан салайтаран, тылы таба суруйууга уонна сурук бэлиэтигэр кэккэ уларытыылары киллэрэр. Ол быһыытьшан сахалыы суруйарга ханнык да сурук бэлиэтин туруорбакха, улахан буукубаны туттубакка, «хайдах саҥарарыҥ курдук суруй» диэн сүрүн бириинсиби олохтуур. ОччотоодуОччотооҕу кэмҥэ бу сөптөөх быһаарыныы этэ.

Эмиэ бу кэмнэ С.А. Новгородов В.М. Ионов оҥорбут буукубаарын төрдүттэн уларытарга, тупсарарга ылсан үлэлиир уонна [[1917]] сыл балаҕан ыйыгар «Сахалыы сурук-бичик» диэн буукубаары латыын алфавитынаналпабыытынан бэчээттэтэн таһаарар. Бу буукубаар историческай суолталаах диэххэ сепсөп: төрөөбүт тылы оскуолаҕа үөрэтиигэ олук уурбута. Саҥа буукубаарыбуукубаарын туһанан, Бүлүү, Өлүөхүмэ оскуолаларыгар саха тылын үөрэтии саҕаламмыта.