Марсден Кэтт: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Кэтт Марсден бэйэтин дневнигэр суруйбутуттан: «В 1879 году в Константинополе от одного англичанина я узнала, что в отдаленной Якутской области есть тоже прокаженные якуты, которые имеют средство – траву, которая по слухам вылечивает проказу. Сознавая, как важно приобретение этого средства несчастным прокаженным по всему миру, я решилась ехать в Якутск, чтобы отыскать эту траву, потом испытать и изучить её целебные свойства…»<br />

Дьэ ол иһин 1890 сыллаахха сэтинньигэ Санкт-Петербурга кэлбит уонна, Александр III император кэргэнигэр, Мария Александровна приемугар сылдьыбыт. Императрица мисс Марсден Саха сиригэр тиийиэн бађалаах көрдөһүүтүн улаханнык сэңээрбит, туох наада буоларынан барытынан көмөлөспүт уонна аара суолга айанныырыгар рекомендациялыыр суруктарынан хааччыйбыт. Ити кэнниттэн, нуучча тылын билбэт, эгэ саха тылын билиэ дуо, бу эр санаалаах дьахтар ыраах ыарахан айаңңа туруммут. Кини хорсунун таһынан киһи аймађы, таңараны таптыыр буолан бэйэтин сиэртибэлииргэ бэлэм этэ.<br />

Ол кэнниттэн Кэтт Марсден Уфаттан, Россияны бүтүннүүтүн кэрийэн, бэрт эрэйинэн Иркутскайга кэлбитэ. Лена өрүс устун кини паузкађа (паузка – өрүһү таңнары эрэ устар кыахтаах мас судно) олорон устубута. Дьокуускайга губернатор В.Н. Скрыпицын тус бэйэтэ көрсүбүтэ. Казактар, чиновниктар, сыылынайдар Кэтт Марсден Дьокуускай уобалас вице-губернаторыгар В.Л. Приклонскайга бэйэтин туһунан уонна айанын сыалын туһунан кэпсээбитин хас биирдии киһи аайы тириэрдибиттэрэ. Куорат казагын полкатын сулууспалаађа, саха киһитэ, Иван Прокопьев бэйэтэ сөбүлэһэн тылбаасчыт буолбута, онтон кэлин Мисс Марсдены Бүлүү уокуругар арыаллаабыта.<br />

Кэтт Марсден кыра этэрээтэ 1891 сыллаахха бэс ыйын 10 күнүгэр [[Дьокуускай]]тан [[Бүлүү]]гэ айаннаабыта. Оччолорго элбэх киһи араң ыарыынан Бүлүүгэ ыалдьара. Айанныырга суол да диэн суо5а – сүнньүнэн омоон ыллыктарынан сылдьаллара. Хаһан да аты миинэн уһуннук айаннаабатах киһиэхэ бу олус эрэйдээх айан этэ. Ахсаана биллибэт хойуу кумаар, оңоойу, күлүмэн үөрэ айанньытары тула былыт курдук оргуйа сылдьара уонна киьи айа5ар, муннугар симиллэрэ. Күнүс киһи тулуйбат куйааһа, оттон түүн эмиэ кумаардар уонна тымныы сордуура. Итинник баһаам эльэх эрэйи аахсыбакка ыалдьыбыт дьону булан көрсөөрү икки ый устата 3000 биэрэстэ кэриңэ сири айаннаабыттара. Бүлүүгэ этэрээккэ олохтоох а5абыт Иоан Винокуров холбоспута. Кини ыарыыга сыстыам диэн куттаммакка ыалдьыбыт дьоңңо сылдьыталаабыт суос-сођотох киһи эбит этэ.<br />