Александр Самсонов - Айыы Уола: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

 

 

==== Оҕо сааһа. ====

Ийэтэ Марфа Иннокентьевна Самсонова кэпсииринэн, төрүөҕүттэн Шурик (таптал аата) ыллыыр дьоҕурдааҕа биллибит – балыыһаҕа саамай улаханнык кини ытыыр үһү. Быраастар тута “ырыаһыт буолуо” диэн сэрэйбиттэр.

Балыыһаттан тахсаат, дьиэтигэр өрүү араас музыканы барытын олус болҕойон истибит. Ийэтэ музыка холбоон баран дьиэ үлэтинэн дьарыктанарын ытаан олох аралдьыппат эбитэ үһү.

Маҥнайгытын музыкаҕа ураты дьоҕурдааҕын икки сааһыгар көрдөрбүт. Дьоно кэпсииллэриэнэн, биир сарсыарда радионан “Летчик над тайгою” диэн ырыаны биэрэ турдахтарына, Саша туран пианинотыгар сүүрэн тиийбит уонна ол ырыа матыыбын үүт-үкчү гына оонньообут.

Оҕо садыгар ансамблга тута солист буолбут. Өрүү ыллыы сылдьарын дьоно маҥнай улахаҥҥа уурбатахтар, онтон “Мама, папа, я – спортивная семья” күрэхтэһиигэ кытта сылдьан баянынан ыллаабыт, онно үгүс дьон соһуйбут-сөхпүт, талааннаах диэн сэрэйбит.

Синтезатор кэлбитигэр, Саша сэттис кылааска сылдьан '''“Дьүкээбил”''' диэн бөлөх тэриммит, бөлөҕүн оҕолорун бэйэтэ дьарыктаабыт. Бастакы “Хаар” диэн ырыатынан оскуола Саҥа дьылыгар ыллаабыттар. Бу кэннэ Саша хоһоон суруйар, ырыа айар буолбут.

Музыкаттан ураты, сүүрүүнэн, каратэнан дьарыктаммыт.

Бастакы ыарыыта оскуоланы бүтэрэр сылыгар күһүн ардахтаах баҕайы күҥҥэ оҕолор буолан хортуоска хостуу барбыттарыгар киирбит. Онтон ыла ийэтин кытта балыыһалары кэрийиитэ саҕаламмыт. Ийэтэ ахтарынан, “ити кэмнэргэ, ыалдьа сытан, ырыаларын үксүн суруйбута. Диагноһа: капиллярный токсикоз почечной формы. Гитараҕа оонньоотоҕуна, тарбахтарын тымырдара быһа бараллар этэ. Ону ол диэбэккэ, тулуйан оонньуур, тыаһатар этэ...”

1995 сыл алтынньы ыйыттан нөҥүө сыл ыам ыйыгар диэри балыыһаҕа сыппыт, онтон быраастар “эмтэммэт ыарыылаах” диэннэр балыыһаттан таһаарбыттар. ''“Ыарыыта күүстээх, сөптөөҕүн эмтээтибит, таҥара буолбатахпыт”'', — диэн быһа ийэлээх уолугар эппиттэр. Балыыһаттан тахсаат, ийэтэ сахалыы эмчити көрдөөбүт. Абрамова диэн эмчит олус көмөлөспүт. Кэлин эмиэ эмчиттэргэ эмтэнэн, ардыгар куоракка балыыһаҕа киирэн, син атаҕар турбут. Бу кэмнэргэ альбомнарын таһаартарбыт.

Ийэтин кэпсээниттэн: ''“Быраастар ыллыырын, биллэн турар, көҥүллээбэттэр этэ. Концерка киирээри туран, күүстээх “обезболивающай” укуол ылара. Мин, укуоллууру сатаабат киһи, кыһалҕаттан үөрэммитим. Уонча-сүүрбэччэ мүнүүтэнэн ыарыыта аматыйбытын кэннэ, сыанаҕа ыллыы тахсара. “Адьас үчүгэй буоллум”, — диирэ. Дьон кини ыалдьарын билбэт этэ. Сыанаҕа аҥардас ыллаабат этэ, хайаан да үҥкүүлүүрэ. Ыллыы-ылыы үҥкүүлүүр муоданы кини киллэрбитэ. Ол иннинэ бары туран эрэн ыллыыллара... Хас концерт кэнниттэн олус сылайара, ыарыыта көбөн кэлэрэ. Нэһиилэ оронун булаатын кытта, укуол туруоруута, эмп иһиитэ саҕаланара. Атаҕа бүтүннүү хаан буолан, аһыйара. “Бу айылаах буола-буола, тоҕо ыллыыгын?!” — диир буоллаҕым дии. Ону: “Ороҥҥо сытан буолбакка, сыанаҕа ыллыы туран оҕуннахпына, саамай дьоллоох киһи буолуом”, — диирэ”.''

=== Бастакы улахан сыаната. Аатырыы. ===

Бастакы улахан сыанаҕа тахсыыта 1996 с. куорат ыһыаҕар буолбут. Онтон ыла Александр ырыаһыт быһыытынан биллэн барбыт, киэҥ эйгэҕэ тахсыбыт. Онтон “[[Азия оҕолоро]]” спортивнай ооньууларга [[А’Студио]] бөлөх концерын иннинэ, “разогрев” быһыытынан икки ырыаны ыллыахтааҕын сэттэ ырыаны толорбут. Куруук концертарга ыҥыран кытыннара сатыыллара да, барыларыгар кыттар кыаҕа суох эбит. “Күүһэ кыайарынан ыллыы сатыыра. Биир үксүн балыыһаҕа сыппыта”, - диэн ахтар ийэтэ.

Бастакы “Эһиэхэ аныыбын” диэн магнитнай альбомун Норуот айымньытын дьиэтигэр 1997 сыл сайыныгар уһултарбыт. Үбүлээһиҥҥэ АСП “Подросток” (директора ол саҕана Александр Подголов) көмөлөспүт. Бу кэмҥэ Александр Самсонов “Айыы Уола” диэн айар аат ылыммыт. "Айар киһиэхэ араҥаччылыы сырыттын”, - диэн ийэтэ толкуйдаабыт аата. 1000 тиражтаах альбом сүрэхтэниитэ [[Покровскай]] куоракка “Саргы түһүлгэтэ” диэн культура киинигэр ааспыт. Манна Хаҥалас улууһун тэрилтэлэрэ иккис альбомун таһаарарыгар диэн көмө харчы биэрбиттэр. '''“Санаабын этиэм”''' хомуурунньугу '''“Солли Тутти”''' студияҕа уһулбуттар. [[Ил Түмэн]] норуот депутаттарын талыытыгар Саша '''А.Н.Ким-Кимэн''' бөлөҕөр киирэн, тиражтааһыны А.Н.Ким-Кимэн уонна “Арыал” фирма гендиректора П.Н.Андреев уйуммуттар. '''“Санаабын этиэм”''' 5000 экземплярдаах альбом нэдиэлэ иһигэр тарҕаммыт, онон иккистээн таһаартарбыттар.

 

=== Олоҕун тиһэх күннэрэ. ===

Ийэтин кэпсээниттэн: ''“1998 сыл сайыныгар уопсай куонкурсу ааһан "Культурология" салаатыгар туттарсан киирбитэ. Дьиҥэр, инбэлииккэ таһаарбыттарын үрдүнэн, бэйэтин кыаҕынан туттарсыбыта. Үөрбүтэ-көппүтэ аҕай. Ити күһүн ыарыыта бэргээн хаалла. Оронуттан кыайан турбат буолбута. "Оҕолорум үөрэнэн эрдэхтэрэ. Саатар биирдэ баран тэҥҥэ паартаҕа олорон көрбүт киһи", — диирэ.

Биирдэ даҕаны "ыалдьабын" диэбэтэҕэ, ынчыктаабатаҕа. Барытын саҥата суох тулуйара. "Тугуҥ ыалдьарый?" — диэн ыйыттахха, "Суох, тугум да ыалдьыбат", — диирэ.

Өлүөн аҕай иннинэ, мин иһит хомуйа сырыттахпына, бэйэтэ туран кэллэ. Олус соһуйдум. "Чэпчээтим аҕай. Аһыыбыт дуо?" — диэтэ. Иккиэн чэйдээтибит. Онтон саалаҕа баран олордо уонна эмискэ "скорайы ыҥыр" диэтэ. Ыксат да, ыксат буолла. "Хаһан кэлэллэрий? Туох эрэ буолан эрэбин, балыыһаҕа барыахпын наада", — диир. "Скорай" бырааһа: "Маннык туруктаах оҕону тоҕо дьиэҕэ сытыараҕыт?" — диэн мөхтө. Ону: "Балыыһаҕа аккаастаабыттара буолбат дуо", —диэтим. "Скорайынан" барар кыаҕа суох, "реанимацияны" ыҥырыахха наада диэтилэр. Хаамтарбакка эрэ, наһыылканан таһаара сатаатылар да, ааммыт кыараҕаһа бэрт буолан, баппата. Ол иһин икки эр киһи көтөҕөн таһаарбыттара.

Балыыһаҕа тиийбиппитигэр, быраастар ыксаатылар, сүүрүү-көтүү бөҕө буоллулар. Оҕобуттан "хайдаххыный" диэн ыйытабын, ол тухары "үчүгэйбин" диир. "Хаанын баттааһына намтаан эрэр", — дииллэр, ону мин билбэппин: "Истэҕин дуо, Шурик, намтаан эрэр дииллэр, маарыын үрдүк этэ буолбат дуо, үчүгэй буолан эрэҕин", — диибин. Түргэн үлүгэрдик хамсанан реанимацияҕа илтилэр. Көрүдүөргэ туран кэтэһэбин, ким да кэлбэт. Аллараа түһэн: "Самсонов туругун хаһан билэбиний?" — диэн ыйыттым. "Сарсыарда кэлээр, таҥаһын илдьэ бар", — диэтилэр. Дьиэбэр киирээт да, балыыһаҕа эрийдим: "Сарсыардааҥа диэри тулуйдаҕына медкииҥҥэ илдьиэхпит", — диэт, туруупканы ууран кэбистилэр. Онтон кийиитим остуол тарда сырыттаҕына, сүрэҕим эмискэ ыалдьыбыта. "Ыйытабыт дуо", — диэтим. Онтон кыайан ыйыппатым, ол иһин кийииппинэн эрийтэрбитим. Тута эттилэр быһыылаах, саҥата суох барбыта. Мин сэрэйдим. Итинник 1998 сыл алтынньы 12 күнүгэр баара-суоҕа 20 сааһыгар Шуригым олохтон туораабыта…”

 

* Саха эстрадатын биллиилээх ырыаһыттара Айыы Уолун ыллаан, кавер-хомуурунньук таһаарбыттара. Проекка Прокопий Федоров, Ульяна Сергучева-Күннэй, Антон Иванов уо.д.а. ырыаһыттар кыттыбыттара;

* [[Хаҥалас улууһа|Хаҥалас улууһугар]] сыл аайы Айыы Уолун аатынан оҕолорго уонна ыччакка аналлаах ырыа күрэҕэ буолар.