|
[[Image:Playstation3vector.svg|thumb|250px|[[PlayStation 3]]]]
'''Видео оонньууоонньуур консоляконсол''', эбэтэр кылгастык '''оонньууоонньуур консоляконсол''' ({{lang-en|video game console}}) диэн [[видео оонньуу|видео оонньууну]] оонньуурга анаан оҥоһуллубут электроннай тэрил. Оонньуу ойуутун дисплейга ([[телевизион|ТВ]], [[видео монитор|монитор]], уо.д.а.) холбонон көрдөрөр.
==Аат үөскээhинэ==
"Видео оонньууоонньуур консоляконсол" диэн аакка "видео" диэн тыл растеррастр дисплейдартан барбыта. Онтон билигин ол аат дисплейдар бары көрүҥнэригэр уонна форматтарыгар сыhыаннаах. "КонсольКонсол" диэн тылы официаллык оонньуу электроннай тэрилин ааттааhыҥҥа, аан бастаан [[Fairchild Semiconductor]] диэн компания 1976 с. туттубута. Ол иннинэ "видео оонньууоонньуур консоляконсол" диэн оннугар "видео оонньууоонньуур системата" дииллэрэ.
==Бүтүн элеменнара==
*[[Видео оонньууоонньуур контроллера|Контроллер]]: информацияны киллэрэр уонна ойууга баар объектарга дьайар тэрил.
*[[Көмпүүтэр хааччыйара|Хааччыйар]]: уот ситимигэр холбонон консолюконсолу уотунан хааччыйар.
*КонсольКонсол киин блога: дисплей, контроллер уонна оонньуу программаларапрограммата холбонор түмүктэрэ; видео оонньууоонньуур консолюнконсол киинэ.
*Медиа: видео оонньууоонньуур консоллярынконсолларыгар үгүстэригэр программалара тас медиа тэриллэргэ (картриджтарга, хаарталаргахарайар дискэҕэ, компакт дискаларга уо.д.а.) бааллар.
*[[Өйдүүр хаарта]]: cорох оонньуу консолляраконсоллара (холобур, [[PlayStation]] уонна [[Nintendo GameCube]]) билэни харайар, холбуур уонна сотор өйдүүр хаарталаахтар.
==Остуоруйата==
==Историята==
===Бастакы көлүөнэ (1972-1977)===
[[Image:Pong.png|thumb|right|170px|''[[Pong]]'' аркада версията]]
*[[ColecoVision]] (1982-1984)
*[[Sega SG-1000]] (1983-1985)
====Бастакы портативнай оонньууоонньуур консолляраконсоллара====
БасттакыБастакы портативнай оонньууоонньуур консолюнанконсолунан буолар [[Smith Engineering]] оҥорбут [[Microvision]] диэн консоляконсола, 1979 с. кинини [[Milton-Bradley]] компания тарҕаппыта уонна атыылаабыта. Бу консольконсол дисплеядисплейа аhарааhары кыра уонна кэбирэх, уонна олус аҕыйах оонньуулаах эбит. Икки сылынан оҥоhуллан бүппүтэ.
*[[Milton Bradley Microvision]] (1979-1981)
*[[Nintendo Game & Watch]] (1980-1991)
===1983 c. видео оонньууоонньуур индустриятын эстиитэ===
1983-1984 cc. консоллярконсоллар уонна оонньуулар маркеттарынмаркетын аан дойдутааҕы эстиитэ буолбута (бастатан туран [[АХШ|Америкаҕа]]). Онтон сылтаан [[Хотугу Америка]] оонньууоонньуур консоллярынконсолларын уонна [[дьиэ көмпүүтэрэ|дьиэ көмпүүтэрдэрин]] оҥорор элбэх компаниялара банкрот буолбуттара. Маны кытта оонньууоонньуур консоллярынконсолларын иккис көлүөнэлэрэ бүппүтэ. 1983 с. [[Дьоппуон|Дьоппуоҥҥа]] [[Nintendo Entertainment System]] (NES) диэн консоль тахсыбыта уонна кини икки сылынан Хотугу Америкаҕа ситиhиилээхтик тарҕаммыта. Бу түбэлтэни кризис бүтүүтэ дииллэр. Эстии бастыҥ түмүгүнэн аан дойду оонньуу индустриятын киинэ Хотугу Америкаттан Дьоппуоҥҥа көһүүтэ буолбута.
===Үһүс көлүөнэ (1983-1992)===
[[Image:SuperMarioBrosNESTitle.png|thumb|180px|right|''[[Super Mario Bros.]]'']]
Оонньуу консоллярынконсолларын үһүс көлүөнэлэрэ 1983 с. Дьоппуоҥҥа Famicom консольконсол тахсааhыныттан саҕаламмыта. Бу кэми атыннык '''8 бит эрата''' диэн ааттыыллар.
*[[Nintendo Entertainment System|NES/Famicom]] (1983-1985)
*[[PV-1000]] (1983-1987)
===Төрдүс көлүөнэ (1987-1996)===
[[Image:SonicTheHedgehog1.png|thumb|right|200px|''[[Sonic the Hedgehog (16-bit)|Sonic the Hedgehog]]'']]
Оонньуу консоллярынконсолларын төрдүс көлүөнэлэрэ алтынньы 30 к. 1987 с. Дьоппуоҥҥа [[TurboGrafx-16|PC Engine]] (Хотугу Америкаҕа TurboGrafx-16 диэн биллэр) консольконсол тахсааhыныттан саҕаламмыта. Бу кэми атыннык '''16 бит эрата''' диэн ааттыыллар.
*[[TurboGrafx-16|TurboGrafx-16/PC-Engine]] (1987-1990)
*[[Sega Mega Drive|Sega Mega Drive/Genesis]] (1988-1990)
*[[Neo Geo]] (1990-1991)
*[[Super Nintendo Entertainment System|Super Nintendo Entertainment System/Super Famicom]] (1990-1992)
====Кыра кээмэйэдээх ''(нууч. - портативный)'' консоллар====
====Портативнай консолляр====
*[[Game Boy]] (1989-1990)
*[[Atari Lynx]] (1989-1990)
| 