Багдарыын Сүлбэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
эбии |
||
1 устуруока:
[[Ойуу:ИвановМС.jpg|200px|thumb|right|Багдарыын Сүлбэ]]
== Олоҕун олуктара ==
[[1945]] с. [[Бүлүүтээҕи педагогика училищета|Бүлүүтээҕи педучилищены]], [[1955]] с. Дьокуускайдааҕы пединституту бүтэрбитэ. Пединститукка үөрэнэр сылларыгар эдэр суруйааччы Афанасий Федоровы, пединститут студена Василий Яковлевы ([[Далан, суруйааччы|Далан]]) кытары антисоветскай агитацияны ыыттылар диэн хаайылла сылдьыбыта. [[Уус-Маайа улууһа|Уус-Маайатааҕы]] [[Бриндакит]] бириискэтин шахтатыгар кыһыл көмүһү хостооһуҥҥа үлэлээбитэ. Ол эрээри кини мантан сынтарыйбатаҕа, хата эбии кииллийбитэ, буспута-хаппыта, санаата сайдыбыта.▼
* [[1928]] сыллаахха [[сэтинньи 8]] күнүгэр [[Ньурба улууһа|Ньурба улууһун]] I Ньурба нэһилиэгэр төрөөбүтэ.
* [[1945]] с. — [[Бүлүүтээҕи педагогика училищета|Бүлүүтээҕи педучилищены]] бүтэрбитэ.
▲
* [[1958]]—[[1974]] сс. — Бүлүүтээҕи педучилищеҕа директордаабыта, үгүс көлүөнэ учуутал дьону үөрэхтээбитэ, ииппитэ-такайбыта. Манна үлэлиир сылларыттан Саха сирин араас сирдэрин ааттарын үөрэтиинэн научнай хайысхалаахтык дьарыктанар. Саха сирин бүтүннүүтүгэр кэриэтэ уонна Магадан, Амур, Чита, Иркутскай уобаластарыгар, Хабаровскай, Красноярскай кыраайдарга сахалар олорбут сирдэригэр сылдьан мунньубут, отуттан тахса сыллаах үлэтин түмэн топонимистикаҕа сыһыаннаах уонча кинигэни бэчээттэппитэ норуокка киэҥник биһирэнэр.
* 1974—1982 сс. — учууталлары сайыннарыы Институтын историяҕа уонна обществоведениеҕа кабинетын сэбиэдиссэйэ.
* 1982—1983 сс. — Дьокуускайдааҕы кинигэни таптааччылар обществоларын тэрилтэтин методист-инструктора.
* 1983—1986 сс. — младшай научнай үлэһит.
* 1986—1991 сс. — научнай үлэһит.
* 1991—2003 сс. — гуманитарнай чинчийии Институт тыл үөрэҕин салаатын старшай научнай үлэһитэ, грамматика уонна диалектология салаатын старшай научнай үлэһитэ.
* 2004 сылтан — үлэнэн ситиһиллибит сынньалаҥар олорор.
* 2005 сыллаахха үгүс сыралаах үлэтин иһин «Гражданская доблесть» диэн уһулуччу бэлиэнэн наҕараадаламмыта.
Багдарыын Сүлбэ кэрэхсиир эйгэтэ киэҥ: саха оҕотун саҥатын түмэн хас да кинигэни суруйбута, Саха Сиригэр репрессия аҕалбыт алдьархайын киэҥник арыйар икки кинигэлээх, Саха Сирин топонимикатыгар үгүс научнай уонна научно-популярнай кинигэлэри суруйбута.
== Сүрүн айымньылара ==
▲[[1958]]—[[1974]] сс. Бүлүүтээҕи педучилищеҕа директордаабыта, үгүс көлүөнэ учуутал дьону үөрэхтээбитэ, ииппитэ-такайбыта. Манна үлэлиир сылларыттан Саха сирин араас сирдэрин ааттарын үөрэтиинэн научнай хайысхалаахтык дьарыктанар. Саха сирин бүтүннүүтүгэр кэриэтэ уонна Магадан, Амур, Чита, Иркутскай уобаластарыгар, Хабаровскай, Красноярскай кыраайдарга сахалар олорбут сирдэригэр сылдьан мунньубут, отуттан тахса сыллаах үлэтин түмэн топонимистикаҕа сыһыаннаах уонча кинигэни бэчээттэппитэ норуокка киэҥник биһирэнэр. Багдарыын Сүлбэ интэриэһэ киэҥ: саха оҕотун саҥатын түмэн хас да кинигэни суруйбута, Саха сиригэр репрессия аҕалбыт алдьархайын киэҥник арыйар икки кинигэлээх.
Кинигэлэрэ
* «''Мэҥэ ааттар''» (Якутск, 1979).
* «''Дойду сурахтаах, алаас ааттаах''» (Якутск, 1982).
* «''Сири сиксигинэн''» (По краям родной земли) (Якутск, 1985).
* «''Топонимика Якутии''. Краткий научно-популярный очерк» (Якутск, 1985).
* «''Ис иhигэр киирдэххэ''» (Если заглянуть глубже) (Якутск, 1989).
* «''Аал уоту оттунан''» (Якутск, 1992).
* «''Ыал ийэтинэн''» (Якутск, 1994).
* «''Топонимика Якутии: краткий научно-популярный очерк''». — Изд. 2-е, испр. и доп. (Якутск, 2004).
* «''Атах туппай''» (Якутск, 1967).
* «''Олох долгуна''» (Превратности судьбы) (Якутск, 1992).
* «''Топонимика Якутска и его окрестностей''» // Город Якутск: история, культура, фольклор. – Якутск: Бичик, 2007.
* «''Аатта тал''» (Дьокуускай: Бичик, 2011).
* «Улуустар ааттара», Бичик, 2001.
Ыстатыйалара
* «''О дате отъезда из г. Вилюйска декабриста М.И. Муравьева-Апостола''» (Кн.: Якутский архив. — Якутск, 1964).
* «''Николай Алексеевич Скрыпник''» (Кн.: Бойцы ленинской гвардии в Якутии. — Якутск, 1970).
* «''[[Тиксии|Тикси]] и [[Айхал]] — откуда эти названия''» (Полярный круг. — М., 1978).
* «''Предания о роде кыргыс''» (Кн.: Мифология народов Якутии. — Якутск, 1986).
== М.С. Иванов — Багдарыын Сүлбэ туһунан ==
* Федоров Е. ''Атах туппай'' // Эдэр коммунист. — 1967. — Муус устар 16 к.
* Максимов В. ''Кэрэхсэбиллээх кинигэ'' // Кыым. — 1970. — От ыйын 22 к.
* Руфов С. ''Дьоллоох олох туhунан'' // Кыым. — 1974. — От ыйын 16 к.
* Николаев С. ''Икки дьоҕур дэҥҥэ аргыстаhар'' (Редкое сочетание двух способностей) // Кыым. — 1979. — Сэтинньи 28 к. / Рец. на кн.: Иванов М.С. Вечные названия. — Якутск, 1979.
* Гоголев А. ''Вечные названия'' // Якут. Ун-т. — 1979. — 29 нояб.
* Тобуруокап П. ''Утуйбатах икки түүнүм'' // Хотугу сулус. — 1980. — N2. — С. 116—118.
* Зыков Ф. ''Итэҕэйэ, үөрэ көрсөбүт'' // Эдэр коммунист. — 1982. — Ахсынньы 5 к.
* Архипов Н. ''Сыралаах үлэ үтүө түмүгэ'' // Хотугу сулус. — 1983. — С. 93—95.
* Гоголев А. ''Исследование по якутской топонимике'' //Якут. Ун-т. — 1983. — 3 февр.
* Дьячковскай К. ''Дириҥээтэр дириҥээн'' //Кыым. — 1985. — Ыам ыйын 15 к.
* Коркина Е. ''Об изучении якутского языка'' //Сов. тюркология. — 1985. — №2. — С. 74—80.
* Петров Н. ''Суолтата дириҥиир'' //Эдэр коммунист. — 1985. — Бала±ан ыйын 11 к.
* Попов Г. ''Кэрэ кэпсээннээх'' // Хотугу сулус. — 1986. — №7. — C. 103—104.
* Иванов С. ''Тыл үөрэҕинэн сирдэттэххэ'' // Кыым. — 1986. — Ыам ыйын 8 к.
* Комаров В. ''Куда ударяет молния'' //Сельская жизнь. — 1988. — 26 нояб.
* Васильев Ю. ''Билсиҥ, ааҕыҥ'' //Эдэр коммунист. — 1988. — Бэс ыйын 10 к.
* Петров П.П. ''Учуутал, краевед'' //Бэлэм буол. — 1988. — Сэтинньи 15 к.
* Зыков И. ''Өссө да салҕана туруоҕа'' //Саха сирэ. — 1992. — Бэс ыйын 27 к.
* Чуукаар П. ''Ааттарбыт тустарынан өссө биир нэмийии'' // Сахаада. — 1992. — Балаҕан ыйын 16 к.
* Павлов Б. ''Багдарыын Сүлбэ атыннык саныыр'' //Саха сирэ. — 1993. — Алтынньы 7 к.
== Өссө маны көр ==
* [http://igi.ysn.ru/spravochnik.pdf Вилюйский педагогический колледж имени Н.Г. Чернышевского]
* [http://www.toponimika9.narod2.ru/index-uchenye.html Ученые - топонимисты Якутии]
* [http://ilin-yakutsk.narod.ru/2004-6/82.htm Обстоятельный труд по топонимике Якутии]
* [http://www.sakha.gov.ru/node/12584 Почетные и уважаемые граждане Нюрбачанского наслега]
* [http://sakha.gov.ru/node/96804 Календарь знаменательных и памятных дат Вилюйского улуса на 2013 год]
* [http://www.kyym.ru/index.php/olox/jon/8410-2013-01-14-05-34-47 Суол-иис хаалларбыт дьоммут]
== Сигэлэр ==
[[Category:Дьоннор алпабыытынан]]▼
* [http://igi.ysn.ru/spravochnik.pdf Биобиблиографический справочник]
[[Категория:Чинчийээччилэр]]▼
[[Категория:1928 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Сэтинньи 8 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Ньурбаҕа төрөөбүттэр]]
▲[[Категория:Чинчийээччилэр]]
[[Категория:Саха биллиилээх дьоно]]
[[Категория:Саха учуонайдара]]
| |||