Саха Сирэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах
28 устуруока:
MSKS=+6-+8|
}}
'''Саха Сирэ''', официаллыкофициальнайдык '''Саха Өрөспүүбүлүкэтэ''', көҥүл судаарыстыба, [[Арассыыйа|Арассыыйа Федерациятын]] субъега буолар. [[1851]] с. ''Иркутскай генерал-губернаторствотын Саха уобалаhа'' диэн ааттанан тэриллибитэ. [[Кулун тутар 27]] күнүгэр [[1922]] с. [[Саха АССР]] тэриллибитэ. [[Ахсынньы 28]] күнүгэр [[1991]] с. Саха ССР, оттон [[1992]] с. кулун тутар 27 күнүттэн Саха Өрөспүүбүлүкэтэ.
 
[[Сибиир]] хотугулуу-илин өттүгэр сытар.
48 устуруока:
=== Өрүстэр ===
[[Билэ:Amga.jpg|thumb|[[Амма өрүс]]]]
Саха Сиригэр 700 тыh. тахса [[өрүс]] уонна [[үрэх]] баар. Кинилэр бүтүнбары холбоон уhуннара 2 млн км кэриҥэ буолар.
 
Республика ордук улахан устар аал сырыылаах өрүстэрэ [[Өлүөнэ]] (уhуна — 4400 км), [[Бүлүү өрүс|Бүлүү]] (2650 км), [[Өлөөн]] (2292 км), [[Алдан өрүс|Алдан]] (2273 км), [[Халыма]] (2129 км), [[Индигир]] (1726 км), [[Өлүөхүмэ (өрүс)|Өлүөхүмэ]] (1436 км), [[Анаабыр]] (939 км) уонна [[Дьааҥы]] (872 км). Атын улахан өрүстэр:
* [[Алаһыай]] (1,590 км)
* [[Амма өрүс|Амма]] (1,462 км) Алдан салаата
361 устуруока:
 
=== Транспорт ===
[[Транспорт]] суолтата Саха Сиригэр улахан. Билигин туһаныллаллар уу, [[аутомобил]] (бастатан туран [[Амур-Якутскай магистраль]]) уонна салгын транспора. 2004 с. Дьокуускайы уонна Ниэрүҥгрины ситимниир [[тимир суол]] линията тутуллан эрэр. [[Аллараа Бэстээх]]хэ дылы тимир суол учаастага өссө да тутулла турар (официальнайдык 2011 сыл балаҕан ыйыгар аһыллыбыта),үлэ ноҕурууската саҕалана илик. Билигин [[Өлүөнэ]] өрүс нөҥүө массынанымассыына суолун кытта дьүөрэлэспит муоста тутуллуутун, ону тэҥэ тимир суолу салҕыы Муомаҕа, Магадаҥҥа дылы тутуутун боппуруостара быһаарылла тураллар. Саха Сирин соҕуруулуу-илин өттүгэр Эльгинскай чох хостуур сирин [[БАМ]]ы кытта холбуур Улак-Эльга тупик тимир суола тутуллан бүтэн эрэр.
 
=== Өҥө оҥорор сфера ===
Саха Сиригэр [[Туризм|туризмы]] сайыннара сатыыллар. Өссө ааспыт үйэ 70-с сылларыттан омуктары [[Өлүөнэ өрүс]] устун уһуннаран, манна кэлэргэ угуйа сатыыллар. Билиҥҥи туругунан [[Өлүөнэ остуолбалара]] баар сиригэр национальнай эркээйи сир диэн ааттанар паарка баар. Онно кэлин элбэх киһи сылдьар буолла. Сорох фирмалар бултааһыны тэрийэр хайаларга [[чубуку|чубукуну]] иҥинэҥин бултаталлар.
 
=== Индустрия ===
388 устуруока:
 
=== Төрөөбүттэр ===
* [[Дмитриев, Роман Михайлович]] (1949—2010) — тустуук, [[1972 Олимпийскай ооньуулароонньуулар]] чемпиона, серебряный призёр Олимпийских игр 1976 года в Монреале, чемпион Мира и Европы, шестикратный чемпион СССР.
* [[Ильина, Анегина Егоровна|Ильина-Дмитриева, Анегина Егоровна]] (род. 1943) — оперная и камерная певица, народная артистка СССР (1988)
* [[Жиркова, Татьяна Юрьевна]]<ref>[http://sakhapress.ru/archives/18750 Выдающаяся бегунья оставляет большой спорт]</ref> (род. 1970) — мастер спорта международного класса, двукратная Чемпионка Мира в беге на 100&nbsp; км в 2002 и 2004 годов, Чемпионка Европы в беге на 100&nbsp; км в 2003 году. Обладатель рекорда Европы в беге на 100&nbsp; км, Чемпионка международного марафона Comrades 2005 года.<ref>{{cite web|url=http://www.nedbankrunningclub.co.za/displaycustomlink.aspx?province=nedbank&name=Tatyana%20Zhirkova|title=Татьяна Жиркова|accessdate=2011-07-21|archiveurl=http://www.webcitation.org/6190skPhJ|archivedate=2011-08-23}}</ref>
* [[Кондаков, Иван Лаврентьевич]] (1857—1931) — химик-органик, в 1899 году открыл каталитическую полимеризацию диметилбутадиена в синтетическое каучукоподобное вещество. Исследования Ивана Лаврентьевича легли в основу способа получения синтетического каучука в Германии во время Первой мировой войны.
* [[Кулачиков, Серафим Романович]] (1904—1976) — якутский советский [[поэт]], [[переводчик]].