Александр Самсонов - Айыы Уола: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
урут турбут хаартыската лицензия ыйыллыбатаҕынан сотуллубут, хаттаан киирдэ (ылыллыбыт сирэ ыйылынна)
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
5 устуруока:
| Background = solo_singer
| Birth_name = Александр Иннокентьевич Самсонов
| Born = {{birth date|1978|1|7}}<br />[[Саха АССР]], [[СССРССРС]]
| Died = {{birth date|1998|10|12}}<br />[[Саха сирэСирэ]], [[Арассыыйа]]
| Origin =
| Instrument = [[Гитарагитара]] <br />
| Genre = [[Эстраднайэстраднай музыка]]
| Occupation = [[Ырыаһытырыаһыт]], [[Мелодистмелодист]], [[Ырыаырыа айааччы]] <br />
| Years_active = 1996–19981996—1998
| Label =
| URL =
17 устуруока:
 
'''Александр Иннокентьевич Самсонов — Айыы Уола''' ([[1978]], [[тохсунньу]] 7, [[Иккис Малдьаҕар|Улахан Аан]], Орджоникидзевскай оройуон (билиҥҥитэ [[Хаҥалас улууһа]]), [[Саха АССР]] — [[1998]], [[алтынньы]] 12) — саха эстрадатын ырыаһыта, ырыа айааччыта, мелодиһа. Сүүрбэ эрэ сааһыгар ыарахан ыарыыттан (диагноһа “капиллярный«капиллярный токсикоз почечной формы” формы»«») олохтон туораабыта. Төһө да кылгас олоҕу олордор, икки альбом таһаарбыта, видеоклип устубута, ырыанньыгын бэчээттэппитэ. Айыы Уола саха эстраднай музыкатыгар элбэх саҥа сүүрээни киллэрбитэ. Айар үлэтин үгэнэ 90-с сыллар бүтүүтүгэр буолбута. Ыччат, дьон-сэргэ биһирэбилин сырдык иэйиилээх тылларынан, ураты матыыбынан ылбыта, [[Саха Сирэ (хаһыат)|“Эдэр«Эдэр Саас”саас»]] хаһыат геройа буолбута. Үрдүк үөрэххэ [[Саха государственнай университета|СГУ]] саха факультетыгар культурология салаатыгар 1998 сыллаахха киирбитэ да, ол күһүн биһиги кэккэбититтэн туораабыта. Үһүс хомуурунньугун таһаараары сылдьыбыта.
 
== Оҕо сааһа ==
Александр Самсонов күн сирин [[1978]] сыллаахха Ороһуоспа түүн, тохсунньу 7 күнүгэр көрбүт. Төрөөбүт дойдута Бөртө, [[Иккис Малдьаҕар|Улахан Аан]] ([[Хаҥалас улууһа|Хаҥалас]]).
 
Ийэтэ Марфа Иннокентьевна Самсонова кэпсииринэн, төрүөҕүттэн Шурик (таптал аата) ыллыыр дьоҕурдааҕа биллибит — балыыһаҕа саамай улаханнык кини ытыыр үһү. Быраастар тута “ырыаһыт«ырыаһыт буолуо”буолуо» диэн сэрэйбиттэр.
Балыыһаттан тахсаат, дьиэтигэр өрүү араас музыканы барытын олус болҕойон истибит. Ийэтэ музыкадьиэ холбоонүлэтинэн барандьарыктанар дьиэкэмигэр үлэтинэнмузыка холбоотоҕуна, Шурик, музыкаҕа дьарыктанарынаралдьыйан, ытаанийэтигэр олох аралдьыппатмэһэйдээбэт эбитэ үһү.
 
Маҥнайгытын музыкаҕа ураты дьоҕурдааҕын икки сааһыгар көрдөрбүт. Дьоно кэпсииллэринэн, биир сарсыарда радионан “Летчик«Летчик над тайгою”тайгою» диэн ырыаны биэрэ турдахтарына, Саша туран пианинотыгар сүүрэн тиийбит уонна ол ырыа матыыбын үүт-үкчү гына оонньообут.
Оҕо садыгар ансамблга тута солист буолбут. Өрүү ыллыы сылдьарын дьоно маҥнай улахаҥҥа уурбатахтар, онтон “Мама«Мама, папа, я спортивная семья”семья» күрэхтэһиигэ кытта сылдьан баянынан ыллаабыт, онно үгүс дьон соһуйбут-сөхпүт, талааннаах диэн сэрэйбит.
Өҋүнэн эрдэ сайдыбыт оҕону дьааһылаттан орто бөлөххө, онтон тута улахаттар бөлөхтөрүгэр көһөрөн испиттэр — Саша дьоҕура музыкаҕа эрэ буолбатах эбит. Онон улахан бөлөххө үс сыл сылдьыбыт.
 
== ОскуолатынОскуола сыллара. Ыарахан ыарыы ==
Оскуолаҕа үчүгэйдик үөрэммит, үөрэххэ улахан дьоҕурдаах, элбэх билиилээх эбит. Бииргэ үөрэнэр оҕолорун ортолоругар лидер быһыытынан биллибит.
Маҥнайгы ситиһиитэ төрдүс кылааска сырыттаҕына буолбут: оройуоннааҕы ырыа фестивалыгар “Манчаары”«Манчаары» диэн ырыанан бастаабыт. Ол кэннэ ырыа күрэхтэригэр наар кыттар буолбут. Төрдүс кылааска баянынан дьарыктаммыт, сыл буолаат гитараҕа көспүт. Ийэтэ ахтарынан, «''“БэйэтинБэйэтин саҕа гитаратын соспутунан дьарыктана барара”барара''. Пианиноҕа оонньуу бэйэтэ үөрэммит, ону таһынан ийэтэ эбии дьарыкка биэрбит. Нотаны үөрэппэккэ, истэринэн оонньуура биллэр.
Синтезатор кэлбитигэр, Саша сэттис кылааска сылдьан, «'''“Дьүкээбил”Дьүкээбил'''» диэн бөлөх тэриммит, бөлөҕүн оҕолорун бэйэтэ дьарыктаабыт. Бастакы “Хаар”«Хаар» диэн ырыатынан оскуола Саҥа дьылыгар ыллаабыттар. Бу кэннэ Саша хоһоон суруйар, ырыа айар буолбут.
Музыкаттан ураты, сүүрүүнэн, каратэнан дьарыктаммыт.
 
Бастакы ыарыыта оскуоланы бүтэрэр сылыгар, күһүн, ардахтаах баҕайы күҥҥэ оҕолороҕолору буоланкытта хортуоска хостуу барбыттарыгарбарбытыгар киирбит. Онтон ыла ийэтин кытта балыыһалары кэрийиитэ саҕаламмыт. Ийэтэ ахтарынан, “ити«ити кэмнэргэ, ыалдьа сытан, ырыаларын үксүн суруйбута. Диагноһа: капиллярный токсикоз почечной формы. Гитараҕа оонньоотоҕуна, тарбахтарын тымырдара быһа бараллар этэ. Ону ол диэбэккэ, тулуйан оонньуур, тыаһатар этэ…”этэ…».
 
[[1995]] сыл [[алтынньы|алтынньы ыйыттан]] нөҥүө сыл ыам ыйыгар диэри балыыһаҕа сыппыт, онтон быраастар “эмтэммэт«эмтэммэт ыарыылаах”ыарыылаах» диэннэр балыыһаттан таһаарбыттар. ''“Ыарыыта«Ыарыыта күүстээх, сөптөөҕүн эмтээтибит, таҥара буолбатахпыт”''буолбатахпыт», — диэн быһа ийэлээх уолугар эппиттэр. Балыыһаттан тахсаат, ийэтэ сахалыысаха эмчитиэмчитин көрдөөбүт. Абрамова диэн эмчит олус көмөлөспүт. Кэлин эмиэ эмчиттэргэ эмтэнэн, ардыгар куоракка балыыһаҕа киирэн, син атаҕар турбут. Бу кэмнэргэ альбомнарын таһаартарбыт.<br />
 
Ийэтин кэпсээниттэн:{{начало цитаты}}''“Быраастар«Быраастар ыллыырын, биллэн турар, көҥүллээбэттэр этэ. Концерка киирээри туран, күүстээх “обезболивающай”„обезболивающай“ укуол ылара. Мин, укуоллууру сатаабат киһи, кыһалҕаттан үөрэммитим. Уонча-сүүрбэччэ мүнүүтэнэн ыарыыта аматыйбытын кэннэ, сыанаҕасценаҕа ыллыы тахсара. “Адьас„Адьас үчүгэй буоллум”буоллум“, — диирэ. Дьон кини ыалдьарын билбэт этэ. СыанаҕаСценаҕа аҥардас ыллаабат этэ, хайаан да үҥкүүлүүрэ. Ыллыы-ыллыы үҥкүүлүүр муоданы кини киллэрбитэ. Ол иннинэ бары туран эрэн ыллыыллара…ыллыыллара … Хас концерт кэнниттэн олус сылайара, ыарыыта көбөн кэлэрэ. Нэһиилэ оронун булаатын кытта, укуол туруоруута, эмп иһиитэ саҕаланара. Атаҕа, бүтүннүү хаан буолан, аһыйара. “Бу„Бу айылаах буола-буола, тоҕо ыллыыгын?! — диир буоллаҕым дии. Ону: “Ороҥҥо„'''Ороҥҥо сытан буолбакка, сыанаҕасценаҕа ыллыы туран оҕуннахпына, саамай дьоллоох киһи буолуом”буолуом'''“, — диирэ”диирэ».''{{конец цитаты|источник=Ийэтин кэпсээниттэн}}
 
== Бастакы улахан сцената. Аатырыы ==
Бастакы улахан сыанаҕасценаҕа тахсыыта 1996 сыл куорат ыһыаҕар буолбут. Онтон ыла Александр ырыаһыт быһыытынан биллэн барбыт, киэҥ эйгэҕэ тахсыбыт. Онтон «[[Азия оҕолоро]]» спортивнай ооньууларга [[А’Студио]] бөлөх концерын иннинэ, “разогрев”«разогрев» быһыытынан икки ырыаны ыллыахтааҕын сэттэ ырыаны толорбут. Куруук концертарга ыҥыран кытыннара сатыыллара да, барыларыгар кыттар кыаҕа суох эбит. “Күүһэ«Күүһэ кыайарынан ыллыы сатыыра. Биир үксүн балыыһаҕа сыппыта”сыппыта», — диэн ахтар ийэтэ.
 
Бастакы “Эһиэхэ«Эһиэхэ аныыбын”аныыбын» диэн магнитнай альбомун Норуот айымньытын дьиэтигэр 1997 сыл сайыныгар уһултарбыт. Үбүлээһиҥҥэ {{comment|АСП|Ассоциация “Подросток”социальной помощи}} «Подросток» (директора ол саҕана Александр Подголов) көмөлөспүт. Бу кэмҥэ Александр Самсонов “Айыы«Айыы Уола”Уола» диэн айар аат ылыммыт. "«Айар киһиэхэ араҥаччылыы сырыттын”сырыттын», — диэн ийэтэ толкуйдаабыт аата. 1000 тиражтаах альбом сүрэхтэниитэ [[Покровскай]] куоракка “Саргы«Саргы түһүлгэтэ”түһүлгэтэ» диэн культура киинигэр ааспыт. Манна Хаҥалас улууһун тэрилтэлэрэ иккис альбомун таһаарарыгар диэн көмө харчы биэрбиттэр. '''“Санаабын«Санаабын этиэм”'''этиэм» хомуурунньугу '''“Солли«Солли Тутти”'''Тутти» студияҕа уһулбуттар. [[Ил Түмэн]] норуот депутаттарын талыытыгар Саша '''А. Н. Ким-Кимэн''' бөлөҕөр киирэн, тиражтааһыны А. Н. Ким-Кимэн уонна “Арыал”«Арыал» фирма гендиректора П. Н. Андреев уйуммуттар. «Санаабын '''“Санаабын этиэм”'''этиэм» 5000 экземплярдаах альбом нэдиэлэ иһигэр тарҕаммыт, онон иккистээн таһаартарбыттар.
 
== Олоҕун тиһэх күннэрэ ==
Ийэтин кэпсээниттэн:{{начало цитаты}}«''“19981998 сыл сайыныгар уопсай куонкурсу ааһан'' "„''Культурология"''“ ''салаатыгар туттарсан киирбитэ. Дьиҥэр, инбэлииккэ таһаарбыттарын үрдүнэн, бэйэтин кыаҕынан туттарсыбыта. Үөрбүтэ-көппүтэ аҕай. Ити күһүн ыарыыта бэргээн хаалла. Оронуттан кыайан турбат буолбута''. "„'''''Оҕолорум үөрэнэн эрдэхтэрэ. Саатар биирдэ баран тэҥҥэ паартаҕа олорон көрбүт киһи"'''''“, — ''диирэ''».{{конец цитаты|источник=Ийэтин кэпсээниттэн}}
 
Ийэтин кэпсээниттэн: «Биирдэ даҕаны "ыалдьабын"„ыалдьабын“ диэбэтэҕэ, ынчыктаабатаҕа. Барытын саҥата суох тулуйара. "Тугуҥ„Тугуҥ ыалдьарый?" — диэн ыйыттахха, "Суох„Суох, тугум да ыалдьыбат"ыалдьыбат“, — диирэ.
Өлүөн аҕай иннинэ, мин иһит хомуйа сырыттахпына, бэйэтэ туран кэллэ. Олус соһуйдум. "Чэпчээтим„Чэпчээтим аҕай. Аһыыбыт дуо?" — диэтэ. Иккиэн чэйдээтибит. Онтон саалаҕа баран олордо уонна эмискэ "скорайы„скорайы ыҥыр"ыҥыр“ диэтэ. Ыксат да, ыксат буолла. "Хаһан„Хаһан кэлэллэрий? Туох эрэ буолан эрэбин, балыыһаҕа барыахпын наада"наада“, — диир. "Скорай"„Скорай“ бырааһа: "Маннык„Маннык туруктаах оҕону тоҕо дьиэҕэ сытыараҕыт?" — диэн мөхтө. Ону: "Балыыһаҕа„Балыыһаҕа аккаастаабыттара буолбат дуо"дуо“, — диэтим. "Скорайынан"„Скорайынан“ барар кыаҕа суох, "реанимацияны"„реанимацияны“ ыҥырыахха наада диэтилэр. Хаамтарбакка эрэ, наһыылканан таһаара сатаатылар да, ааммыт кыараҕаһа бэрт буолан, баппата. Ол иһин икки эр киһи көтөҕөн таһаарбыттара.
 
Балыыһаҕа тиийбиппитигэр, быраастар ыксаатылар, сүүрүү-көтүү бөҕө буоллулар. Оҕобуттан "хайдаххыный"„хайдаххыный“ диэн ыйытабын, ол тухары "үчүгэйбин"„үчүгэйбин“ диир. "Хаанын„Хаанын баттааһына намтаан эрэр"эрэр“, — дииллэр, ону мин билбэппин: "Истэҕин„Истэҕин дуо, Шурик, намтаан эрэр дииллэр, маарыын үрдүк этэ буолбат дуо, үчүгэй буолан эрэҕин"эрэҕин“, — диибин. Түргэн үлүгэрдик хамсанан реанимацияҕа илтилэр. Көрүдүөргэ туран кэтэһэбин, ким да кэлбэт. Аллараа түһэн: "Самсонов„Самсонов туругун хаһан билэбиний?" — диэн ыйыттым. "Сарсыарда„Сарсыарда кэлээр, таҥаһын илдьэ бар"бар“, — диэтилэр. Дьиэбэр киирээт да, балыыһаҕа эрийдим: "Сарсыардааҥҥа„Сарсыардааҥҥа диэри тулуйдаҕына медкииҥҥэ илдьиэхпит"илдьиэхпит“, — диэт, туруупканы ууран кэбистилэр. Онтон кийиитим остуол тарда сырыттаҕына, сүрэҕим эмискэ ыалдьыбыта. "Ыйытабыт„Ыйытабыт дуо"дуо“, — диэтим. Онтон кыайан ыйыппатым, ол иһин кийииппинэн эрийтэрбитим. Тута эттилэр быһыылаах, саҥата суох барбыта. Мин сэрэйдим. Итинник 1998 сыл алтынньы 12 күнүгэр баара-суоҕа 20сүүрбэ сааһыгар Шуригым олохтон туораабыта…”туораабыта…».
 
{{начало цитаты}}''Сүүрбэ саас диэн кылгас даҕаны. Ол да буоллар элбэҕи оҥордум, ситистим. Альбомнарбын таһаардым, кинигэ, календарь бэчээттэттим, видеоклип уһуллум. Баҕа санаабын толорон, үөрэххэ киирдим. <br />
86 устуруока ⟶ 87:
* Саха эстрадатын биллиилээх ырыаһыттара Айыы Уолун ырыаларын ыллаан, кавер-хомуурунньук таһаарбыттара. Проекка Прокопий Федоров, Ульяна Сергучева-Күннэй, Антон Иванов уо. д. а. ырыаһыттар кыттыбыттара.
* [[Хаҥалас улууһа|Хаҥалас улууһугар]] сыл аайы Айыы Уолун аатынан оҕолорго уонна ыччакка аналлаах ырыа күрэҕэ буолар.
* 2013—2014 сыллар усталарыгар «Бэлэхтээ, эн миэхэ» диэн ааттаах Айыы Уолун кылгас, чаҕылхай олоҕор, айымньыларыгар олоҕуран, кини туһунан художественнай киинэ уһуллар кэскиллээх эбит. Ити туһунан киинэ продюсера Марианна Скрыбыкина («Покидая благоухающую гавань», «Сэмэнчик» уо. д. а. үлэлэринэн биллибит) уонна «A.Р.T. ДОЙДУ» компания 2013 сыл олунньу ыйыгар биллэрбиттэр. Айыы Уолун сүгүрүйээччилэрэ киинэни, барыллаан, 2014 сыл үһүс кварталыгар көрүөхтэрэ диэн иһитиннэрбиттэр.<ref>«Объявлен кастинг актеров для съемок в фильме о якутском певце Айыы Уола». ЯСИА — 07.02.2013</ref>
 
== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}
 
== Сигэлэр ==
92 устуруока ⟶ 97:
* Айыы Уолун туһунан [http://sakhasire.ykt.ru/edersaas/es.php?itemid=3159 Эдэр Саас, алтынньы 15, 2008 (Варя Оконешникова суруйуута)]
* Хаҥалас кииннэммит бибилитиэкэтин тиһигэр [http://biblio.hanalas.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=153:2011-05-12-00-48-28&catid=35&Itemid=60 Айыы Уолун ырыанньыктара уонна кини туһунан кинигэлэр]
* Айыы Уолугар аналлаханаллаах бөлөх [http://vk.com/club6261618 Вконтакте]
* [http://www.ysia.ru/full-news.php?id_news=75448 «Объявлен кастинг актеров для съемок в фильме о якутском певце Айыы Уола». ЯСИА — 07.02.2013]]
 
 
 
[[Категория:Дьоннор алпабыытынан]]