Бикипиэдьийэ

Макаров Степан Кузьмич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Интерактивная навигация по истории
← Иннинээҕи уларытыыгаКэннинээҕи уларытыыга →
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
КөрөнБиики тиэкис
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
14 683 уларытыы
тупсарылынна
1 устуруока:
[[Билэ:Макаров_Степан_Кузьмич.jpg|200px|thumb|right|Макаров Степан Кузьмич. (1917-1969), үтүөлээх учуутал.]]
'''Макаров Степан Кузьмич''' (05.08.1917—12.06.1969) — РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала.
 
== Олоҕун олуктара ==
Степан Кузьмич Макаров родился в с. Сылан Ботурусского улуса (ныне Чурапчинский улус). До войны окончил Чурапчинское педагогическое училище и работал в школах Оймяконского, Таттинского районов.
* [[1917]] сыллаахха атырдьах ыйын 5 күнүгэр [[Боотуруускай улууһа|Боотуруускай улуус]] (билигин [[Чурапчы улууһа]]) [[Сылаҥ]] нэһилиэгэр дьадаҥы ыалга төрөөбүтэ. Аҕата — Макаров Кузьма Григорьевич, ийэтэ — Макарова Мария Иннокентьевна.
* 1927 сыллаахха Сылаҥ бастакы сүһүөхтээх оскуолатыгар үөрэнэ киирэр.
* 1928—1931 сс. — Чурапчы оройуонун [[Кытаанах]] бастакы сүһүөхтээх оскуолатыгар үөрэммитэ.
* 1931 с. — [[Чурапчы|Чурапчыга]] колхоз ыччатын оскуолатыгар үөрэнэр ({{comment|ШКМ|Школа колхозной молодежи}}) (1932 сылтан, аата уларыйан, сэттэ кылаастаах оскуола дэммит).
* 1934 с. — бу сыл саҥа аһыллыбыт Чурапчытааҕы педагогика училищетыгар үөрэнэ киирбитэ, онон бу училищены бастакы бүтэрээччи буолбута. Училищены бүтэрээт, Өймөкөөн, Таатта оройуоннарын оскуолаларыгар учууталлаабыта.
* 1937 с. — [[ЫБСЛКС]] чилиэнэ буолар.
* 1937—1939 сс. — [[Саха АССР]] {{comment|Наркомпрос|Народный комиссариат просвещения}} анааһынынан Өймөкөөн оройуонун 1 №-дээх Бороҕон толорута суох орто оскуолатыгар саха тылын уонна география учууталынан үлэлээбитэ.
* 1939 с. — Таатта оройуонун Байаҕа толорута суох орто оскуолатыгар саха тылын учууталынан анаммыта.
* 1941 с. — Хара-Алдан бастакы сүһүөхтээх оскуолатын сэбиэдиссэйинэн ананан үлэлээбитэ.
===== Сэрии кэмнэригэр =====
* 1942 сыл бэс ыйыгар {{comment|РККА|Рабоче-Крестьянская Красная Армия}} кэккэтигэр ыҥырыллар. 1942 сыл атырдьах ыйыттан 1943 сыл тохсунньутугар дылы Иркутскай уобалас мальта станциятыгар младшай командирдар курстарыгар сылдьар.<br />
* 1943 сыл тохсунньутугар ефрейтор сололонон Арҕаа фроҥҥа барар.
* 1943 сыл кулун тутар 7 күнүгэр Гжатск куорат аттыгар сэриилэһэ сылдьан, мина бытархайа түһэн, бааһырыы ылбыта. Ый кэриҥэ Москва уобалаһын Загорск куоратыгар бааһын эмтэммитэ. Ол кэннэ Арҕаа фроҥҥа төннүбүтэ.
* 1943 сыл сайыныгар Орел-Курск тоҕойун кыргыһыытыгар кыттыбыта.
* 1943 сыл от ыйын 11 күнүгэр көҥү көтүү холонуутун кэмигэр, миинэҕэ үлтү тэптэрэн, икки атаҕар ыараханнык бааһырбыта (бэчээккэ суруллубутунан, өстөөҕү кыргыһыынан чуҥнааһын кэмигэр). Ыараханнык бааһырбытынан, госпитальга икки атаҕын тобуктарынан үөһэ ампутациялабыттара. Ыарахан баастаахтары Уралга эвакуациялабыттара. Лысьва куоракка 1944 сыл муус устарыгар дылы сытан эмтэммитэ. Ол сыл муус устар ыйын саҥатыгар Улан-Удэ куоракка ыыппыттара, протезтаммыта. 1944 сыл балаҕан ыйын саҕаланыытыгар госпитальтан таһаарбыттара.
* 1944 с. — Сылаҥ сэттэ кылаастаах оскуолатыгар история учууталынан үлэлээн барбыта.
* 1948 с. — {{comment|ВКП(б)|Всесоюзная Коммунистическая партия (большевиков)}} чилиэнэ.
* 1962 с. — бэс ыйын 12 күнүгэр «Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учууталын» аата иҥэриллибитэ.
* 1963 с. — [[Саха государственнай университета|Саха государственнай университет]] историко-филологическай факультетын историяҕа салаатын бүтэрбитэ.
* 30-ча сыл оҕолору кытта үлэлээбитэ. Чурапчы педагогикаҕа училищетын, Чурапчы орто оскуолатын историяларын чинчийбитэ. Саха Сиригэр гражданскай сэрии туһунан матырыйааллары хомуйбута, ол иһигэр гражданскай сэрии кыттыылаахтарын кытта суруйсубута. Хомуйбут матырыйаалларыгар олоҕуран оскуола историяҕа [[Түмэл]]ин тэрийбитэ.
* Өр кэмҥэ партбюро секретарынан, олохтоох профсоюз бэрэссэдээтэлинэн талыллан үлэлээбитэ. Сельсовет депутатынан, ССКП райкомун чилиэнинэн талылла сылдьыбыта.
* Үгүс сыралаах, эҥкилэ суох үлэтин иһин С. К. Макаров аата Чурапчы орто оскуолатын, райисполком, [[ЫБСЛКС]] райкомун, аҕыс кылаастаах Кытаанах оскуолатын Ытыктабыл кинигэлэригэр суруллубута.
* 1965 с. — кулун тутар 24 күнүгэр «РСФСР оскуолатын үтүөлээх учууталын» аата иҥэриллибитэ.
* 1969 сыллаахха бэс ыйын 12 күнүгэр ыалдьан өлбүтэ.
Степан Кузьмич тус бэйэтин олоҕор дьоллоох, элбэх оҕолоох ыал иһирэх, иэйинньэҥ майгылаах аҕата этэ. Кэргэнин Ольга Акимовналыын биэс оҕолоро бары талбыт курдук идэни баһылаабыттара. Киһи киэнэ киилэ. саха саарына, оҕону-ыччаты иитэргэ-такайарга айдарыылаах, иһиттэн иһирэх майгылаах кини этэ. Оҕо-аймах кутун тутар кэпсээннээх, дириҥ билиилээх, үтүөкэннээх учуутал биир идэлээхтэрин, үөрэнээччилэрин, бар дьонун ортотугар дириҥ ытыктабылынан туһанара. Мэлдьи үлэ үөһүгэр сылдьара. Кылгас олоҕун дьоһуннук олорбута, дэлэҕэ кинини билэр дьон «Чурапчы Маресьева» диэн аат иҥэриэхтэрэ дуо.<ref>Саха Маресьева. — «Чолбон» — 1997 — № 9</ref>
 
== Дьиэ кэргэнэ, аймахтара ==
В июне 1942 г. был призван в армию. В январе 1943 г., сражаясь в районе Гжатска на Западном фронте, был ранен осколком мины. Летом вернулся на фронт, участвовал в боях на Орловско-Курской дуге, у Сухиничей, в Белгороде и брянских лесах. Лишился обеих ног.
* Кэргэнэ — Макарова Ольга Акимовна, тыыл бэтэрээнэ. педагогическай үлэ бэтэрээнэ.
оҕолоро:
* Анатолий Степанович (04.08.1945) — пенсионер, сантехник.
* Зинаида Степановна (1947) — [[Аммосов Максим Кирович|М. К. Аммосов]] аатынан Хотугулуу-Илин Федеральнай университет биолого-географическай факультетка кафедра доцена.
* Татьяна Степановна (21.07.1949) — Дьокуускайдааҕы художественнай лицейга преподаватель.
* Степан Степанович (07.09.1957) — Федеральнай казначейство Саха Сиринээҕи Салалтатын информационнай технологияларга главнай специалиһа.
* Афанасий Степанович (26.12.1953) — ООО «Дисплей», специалист.
 
== Наҕараадалара, ытыктабыл бэлиэлэрэ ==
В 1944 г. начал работать учителем истории в Сыланской семилетней школе.
* «За победу над фашисткой Германией 1941—1945 гг.» — мэтээл
* «За доблестный труд в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 годы» (1946) — мэтээл
* «За победу над Германией» (23.09.1946)
* орден "Отечественной войны II степени" (ССРС Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун 1951 сыл ыам ыйын 30 күнүнээҕи Уурааҕа)
* «Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала» (1962)
* «РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала» (1965)
* [[Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтэ|Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин]] Президиумун Ытык грамотата (1958)
* ЫБСЛКС обкомун Ытык грамотата
* Чурапчы оройуонун бастакы Ытык гражданина (1967)<ref>http://adm.churap.ru/Pochet.htm Чурапчы улууһа</ref>
* Чурапчы оройуонун Ытык комсомолеһа
 
== С. К. Макаров туһунан ==
В 1963 г. окончил историческое отделение историко-филологического факультета Якутского госуниверситета.
* Р. М. Саввин. Улуус киэн туттар учууталлара. — Саха Маресьева (С. 36—43) — Дьокуускай, 1998.
* В. Ф. Афанасьев. Ветераны Отечественной войны и педагогического труда. — Якутск, 1983.
* И. М. Павлов, С. Г. Старостин, Р. Р. Абрамов. [[Чурапчытааҕы педагогика училищета|Чурапчытааҕы педагогическай училище]] (историческай очерк). — Чурапчы, 2004.
* Саха Маресьева. — «Чолбон» — 1997 — № 9.
 
== С. К. Макаров кэриэһигэр ==
В течение 30 лет прививал детям любовь к гуманитарным дисциплинам, проводил внеурочные занятия, руководил работой исторического кружка.
2011 с. — [[Чурапчы улууhун гимназията|Чурапчы гимназиятыгар]] С. К. Макаров аата сүктэриллэр<ref>http://www.churap.ru/god2010/Gimn/Index.htm С. К. Макаров аатынан Чурапчы гимназията</ref>.
 
<gallery widths=160 heights=200>
Используя архивные материалы и опубликованные источники, описал историю Чурапчинского педагогического училища. Изучал 100-летнюю историю Чурапчинской средней школы. Занимался сбором материалов о гражданской войне в Якутии, переписывался с ее участниками. На основе собранных материалов организовал школьный исторический музей.
Билэ:Makarov_SK.jpg|<small>Степан Кузьмич Макаров, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала</small>
Билэ:Макаровтар.jpg|<small>Степан Кузьмич Макаров дьиэ кэргэнэ</small>
</gallery>
 
== Быһаарыылар ==
Активно участвовал в общественной работе. Ряд лет был пропагандистом политшколы, секретарем партийного бюро и председателем местного профсоюза. Избирался депутатом сельского совета, членом РК КПСС.
{{быһаарыылар}}
 
== Сигэлэр ==
Награжден медалями «За победу над фашисткой Германией 1941-1945 гг.», юбилейными медалями, Почетными грамотами Президиума Верховного Совета ЯАССР, обкома ВЛКСМ, областного совета профсоюзов, военкома ЯАССР, Почетными грамотами РК КПСС и райсовета Чурапчинского района.
[http://www.churap.ru/god2010/Gimn/SKMakarov.htm С. К. Макаров аатынан Чурапчы гимназията]
 
Занесен в Книгу Почета Кытанахской, Чурапчинской средних школ и в Книгу Почета Чурапчинского райсовета.
 
{{rq|cat|img|wikify|style|translate|sources|stub|}}
[[Категория:Дьоннор алпабыытынан]]
[[Категория:1917 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Атырдьах ыйын 5 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Чурапчыга төрөөбүттэр]]
[[Категория:1969 сыллаахха өлбүттэр]]
[[Категория:Бэс ыйын 12 күнүгэр өлбүттэр]]
[[Категория:Саха Сириттэн Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтара]]
[[Категория:РСФСР оскуолатын үтүөлээх учууталлара]]
[[Категория:Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учууталлара]]
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/wiki/Макаров_Степан_Кузьмич»