Тобуроков Николай Николаевич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
к категорияларга сигэннэ
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
эбии, хаартыската уларыйда
1 устуруока:
[[Ойуу:ТобуруокапНиколай_Николаевич_Тобуроков.JPGjpg|250px350px|thumb|right|Тобуроков Николай Николаевич]]
'''Тобуроков Николай Николаевич''' - лингвист учуонай, литературалитератураны критигаырытааччы, филология билимин дуоктарадоктора, профессор.
 
== Олоҕун олуктара ==
[[Үөһээ Бүлүү улууһа|Үөһээ Бүлүү улууһун]] [[Ороһу]] нэһилиэгэр [[1934]] сыллаахха [[кулун тутар 1]] күнүгэр төрөөбүт. Дьэбдьэкиэй уонна Ньукулай Тобуруокаптар сэттис оҕолоро, кыра уоллара. 1940 сыллаахха бастакы кылааска киирбит. 1947 сыллаахха Үөһээ Бүлүү [[Нам (Үөһээ Бүлүү)|Намын]] сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрбит уонна [[Бүлүүтээҕи педагогика училищета|Бүлүүтээҕи педучилищеҕа]] киирбит. 1951 сыллаахха туйгуннук үөрэнэн бүтэрбит. 17 саастааҕар [[Абый улууһа|Абыйга]] учууталлыы барбыт, [[Мугурдаах]] сэттэ кылаастаах оскуолатыгар үлэлээбит. Икки сыл буолан баран [[Кириэс Мойуор]] начаалынай оскуолатыгар сэбиэдиссэйинэн анаммыт.
* [[Үөһээ Бүлүү улууһа|Үөһээ Бүлүү улууһун]] [[Ороһу]] нэһилиэгэр [[1934]] сыллаахха [[кулун тутар 1]] күнүгэр төрөөбүт. Дьэбдьэкиэй уонна Ньукулай Тобуруокаптар сэттис оҕолоро, кыра уоллара.
* 1940 сыллаахха бастакы кылааска киирбит.
* 1947 с. — Үөһээ Бүлүү [[Нам (Үөһээ Бүлүү)|Намын]] сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрбит уонна [[Бүлүүтээҕи педагогика училищета|Бүлүүтээҕи педучилищеҕа]] киирбит.
* 1951 с. — Бүлүү училищетын туйгуннук үөрэнэн бүтэрбит.
* 17 саастааҕар [[Абый улууһа|Абыйга]] учууталлыы барбыт, [[Мугурдаах]] сэттэ кылаастаах оскуолатыгар үлэлээбит.
* Икки сыл буолан баран [[Кириэс Мойуор]] начальнай оскуолатыгар сэбиэдиссэйинэн анаммыт.
* 1958 с. — Саха государственнай университетын бүтэрбит<ref>[http://www.s-vfu.ru/universitet/rukovodstvo-i-struktura/instituty/iyikn/kafedra-yakutskoy-literatury/teaching-staff-of-the-department/detail.php?SECTION_ID=750&ID=6971 Северо-Восточный федеральный университет имени М. К. Аммосова:Тобуроков Николай Николаевич]</ref>.
1954 с. Дьокуускайдааҕы педагогика институутугар үөрэнэ киирбит, 1958 с. бүтэрбит.* Онтон кэргэнин Валентина Родченкова-Тобуруокабалыын [[Бүлүү улууһа|Бүлүү]] [[Хампа]] орто оскуолатыгар учууталлаабыттар.
1960-1964* 1960—1964 сс. аспираан— аспирант, [[Тыл, литератуура уонна устуоруйа институута|Тыл, литератууралитература уонна устуоруйаистория институутунинститутун]] научнай үлэһитэ.
* 1965 с. — «Эрилик Эристиин. Олоҕо уонна айар үлэтэ» диэн тиэмэҕэ кандидат диссертациятын көмүскээбит.
* 1987 с. — «Түүр тыллаах Сибиир омуктарыгар сэбиэскэй поэзия сайдыыта» диэн тиэмэҕэ доктор диссертациятын көмүскээбитэ.
* 1994 сылтан — [[Саха государственнай университета|М. К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илин федеральнай университет]] саха литературатын кафедратын чинчийээччи-профессора.
 
== Дьиэ кэргэнэ, аймахтара ==
1954 с. Дьокуускайдааҕы педагогика институутугар үөрэнэ киирбит, 1958 с. бүтэрбит. Онтон кэргэнин Валентина Родченкова-Тобуруокабалыын [[Бүлүү улууһа|Бүлүү]] [[Хампа]] орто оскуолатыгар учууталлаабыттар.
* Родченкова-Тобурокова Валентина Максимовна — кэргэнэ, М. К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илин федеральнай университет тыл үөрэҕэр уонна риторикаҕа кафедратын доцена.<ref name="il">[http://news.iltumen.ru/topic.php?id=101443&print=yes парламентская газета «Ил Тумэн»:Выдающийся учёный России]</ref>
* [[Тобуроков Петр Николаевич]] — бииргэ төрөөбүт убайа, Саха норуодунай суруйааччыта, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.<ref>[http://www.s-vfu.ru/gordost-universiteta/detail.php?ID=9730 Северо-Восточный федеральный университет имени М. К. Аммосова:Выдающийся ученый России (к 80-летию Н.Н. Тобурокова)]</ref>
 
== Айар үлэтэ ==
1960-1964 сс. аспираан, [[Тыл, литератуура уонна устуоруйа институута|Тыл, литератуура уонна устуоруйа институутун]] научнай үлэһитэ.
30 кинигэ, монография уонна 300-н тахса научнай ыстатыйалары суруйбут.
[[Кулаковскай Алексей Елисеевич|А. Е. Кулаковскай]], [[Ойуунускай Платон Алексеевич|П. Ойуунускай]], [[Эрилик Эристиин]], [[ Амма Аччыгыйа|Н. Е. Мординов — Амма Аччыгыйа]], [[Суорун Омоллоон]], [[Гоголев Иван Михайлович|Иван Гоголев]], [[Сэмэн Руфов]] о. д. а. саха суруйааччыларын, поэттарын айымньыларын сиһилии чинчийбит.
==== Сүрүн үлэлэрэ ====
* «Якутский стих» — Якутск, 1985.
* «Хакасский стих» — Абакан, 1991.
* «Проблемы сравнительного стиховедения» — М.: Наука, 1991.
* «Сибирью рожденные: Очерки о поэзии народов Сибири». — Якутск, 1992.
* «Саха литературатын историята» . — Якутск, 2001.
* «Саха литературата». X кылаас учебнига (соавтор Филиппова Н. И.) — Дьокуускай, 2007 с..
* «Саха литературата». XI кылаас учебнига. (Соавтордар Сивцева П. В., Филиппова Н. И.) — Дьокуускай, 2007 с.
* «[[Алампа]]». (Соавтор Семенова В. Г.) — Дьокуускай, 2004 с.
* «П. Тобуруокап. Талыллыбыт айымньылар» — Дьокуускай, 2010 с.
* «О жизни и деятельности [[Уваровскай Афанасий Яковлевич|Афанасия Уваровского]]» (Соавтор Васильев Ю. И.) — Якутск, 2001 г.
* «К 95-летию народного поэта [[Тобуроков Петр Николаевич|Петра Тобурокова]]» — Якутск, 2012 г.
 
== Наҕараадалара уонна ытык ааттара ==
[[Эрилик Эристиин]] айар үлэтин үөрэппитэ. 1965 с. "Эрилик Эристиин. Олоҕо уонна айар үлэтэ" диэн тиэмэҕэ кандидаат диссертациятын көмүскээбит. 1987 с. "Түүр тыллаах Сибиир омуктарыгар сэбиэскэй поэзия сайдыыта" диэн дуоктар диссертациятын көмүскээбитэ.
1992 сыллаахха* [[Эрилик Эристиин аатынан литератуураҕа бириэмийэ|Эрилик Эристиин аатынан литературнай бириэмийэ]] лауреата буолбута.(1992)
1996 сылтан* Саха Өрөспүүбүлүкэтин наукатынбилимин үтүөлээх диэйэтэлэ. (1996)
* «За заслуги перед Отечеством» II ст. уордьан
* «За доблестный труд в ознаменование 100-летия В.И. Ленина» мэтээл<ref name="nlib">[http://nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Calendar/2004/3_1.shtml Национальнай библиотека Республики Саха (Якутия):70 лет со дня рождения Н.Н. Тобурокова]</ref>
* «За трудовую доблесть» мэтээл<ref name="nlib"/>
* «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» мэтээл<ref name="il"/>
* Российскай Федерация билимин Академиятын Сибиирдээҕи салаатын үтүөлээх бэтэрээнэ<ref name="il"/>
* [[Чурапчы улууһа|Чурапчы улууһун]] [[Чакыр (Чурапчы)|Чакыр]] нэһилиэгин Ытык олохтооҕо<ref name="il"/>
* [[Үөһээ Бүлүү улууһа|Үөһээ Бүлүү улууһун]] [[Ороһу]] нэһилиэгин Ытык олохтооҕо<ref name="il"/>
 
== Быһаарыылар ==
1992 сыллаахха [[Эрилик Эристиин аатынан литератуураҕа бириэмийэ]] лауреата буолбута.
{{быһаарыылар}}
 
== Сигэлэр ==
1996 сылтан Саха Өрөспүүбүлүкэтин наукатын үтүөлээх диэйэтэлэ.
* [http://www.sakhalit.com/node/431 Якутский государственный литературный Музей имени П. А. Ойунского:Тобуроков Николай Николаевич]
* [http://www.s-vfu.ru/universitet/rukovodstvo-i-struktura/instituty/iyikn/kafedra-yakutskoy-literatury/teaching-staff-of-the-department/detail.php?SECTION_ID=750&ID=6971 Северо-Восточный федеральный университет имени М. К. Аммосова:Тобуроков Николай Николаевич]
* [http://www.s-vfu.ru/gordost-universiteta/detail.php?ID=9730 Северо-Восточный федеральный университет имени М. К. Аммосова:Выдающийся ученый России (к 80-летию Н.Н. Тобурокова)]
* [http://news.iltumen.ru/topic.php?id=101443&print=yes парламентская газета «Ил Тумэн»:Выдающийся учёный России]
* [http://nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Calendar/2004/3_1.shtml Национальнай библиотека Республики Саха (Якутия):70 лет со дня рождения Н.Н. Тобурокова]
 
[[Категория:Дьоннор алпабыытынан]]