Чаҕылҕан (суруйааччы): Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
кКөннөрүү туһунан суруллубатах |
хаартыска угулунна, эбии катерияларга сигэннэ |
||
1 устуруока:
[[
'''Чаҕылҕан''' — Винокуров Илья Дорофеевич (31.07.1914—09.09.1952) — оҕолорго анаан суруйбут [[Сахалар|саха]] поэта, суруйааччыта, тылбаасчыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1938).
== Олоҕун олуктара ==
[[Нам улууһа|Нам улууһугар]] [[1914]] сыл [[от ыйын 31]] күнүгэр төрөөбүт. Уон биэс саастааҕар 1929 с. сир түҥэтигин ыытар хамыыһыйаҕа суруксуттаабыт. Маассабай холбоһуктааһын саҕана Байаҕантай улууһугар батараактар кэмитиэттэрин бэрэстээтэлэ.
1932 с. Дьокуускайдааҕы педагогика техникумун бүтэрбит уонна техникумҥа саха тылын уонна
Биир кэмҥэ сымыйаннан буруйданан хаайылла сылдьыбыта. Онтон доруобуйата улаханнык мөлтөөн тахсыбыта. Кэлин бэрт уһуннук ыалдьан баран баара суоҕа 38 саастааҕар [[1952]] сыллаахха [[балаҕан ыйын 9]] күнүгэр Дьокуускайга өлбүт.
== Айар үлэтэ ==
[[Ойуу:Чагылган.jpg|300px|thumb|right|Винокуров-Чаҕылҕан Илья Дорофеевич хаҥас олорор]]
Үчүгэйдик уруһуйдуура, музыканы таптыыра. 1931 сылтан саҕалаан хоһооннору, ырыалары суруйбута. «Чаҕылҕан уоттара» диэн кинигэтэ 18 саастааҕар 1933 с. [[Күннүк Уурастыырап]] эрэдээксийэтинэн бэчээттэммитэ. 1935 с. иккис улахан кинигэтэ «Дабаан» тахсыбыта. 1937 с. «Хоһооннор, поэмалар» диэн үһүс кинигэтэ күн сирин көрбүтэ.
«Хайыһар» диэн 1942 сыллаахха Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр суруллубут ырыата киэҥник биллибитэ, билигин да уостан түспэт ырыаларга киирсэр. «Герой туһунан ырыа» хоһооно эмиэ норуокка биһирэммитэ. 1944 с. «Саргылаах дойдута» диэн норуот хорсун быһыытын айхаллыыр хоһоонун хомуурунньуга тахсыбыта.
Сэрии кэннинэ Чаҕылҕан поэзията «Ыраах айан» (1948) уонна «Биһиги күннэрбит ырыалара» (1952) диэн кинигэлэринэн бэчээттэммитэ.
Тылбаасчыт быһыытынан эмиэ биллэр. Нуучча уонна тас дойду поэттарын сахалыы саҥардыбыта. Олор истэригэр: [[Пушкин|А. Пушкин]] «Бахчисарайский фонтан», «Русалка», «Моцарт уонна Сальери» айымньылара, [[Тарас Шевченко|Т. Шевченко]] «Сон», «Петрусь» поэмалара, [[М. Лермонтов]], [[Н.Некрасов]], [[Гейне]], [[Гете]] уонна да атын поэттар хоһоонноро.
== Библиография ==
* ''Чаҕылҕан. Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээн, тылбаас.'' Дьокуускай, «Бичик», 2004. Хомуйан оҥордулар А. И. Винокуров, Л. М. Сабарайкина; — 136 с. («Саха суруйааччылара — оҕолорго» серия). ISBN 5-7696-1586-9
* Талыллыбыт айымньылар. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1954. — 175 с.
* Талыллыбыт айымньылар. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1972. — 376 с.
* Чаҕылҕан уоттара. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1933. — 53 с.
* Дабаан: Хоһооннор уонна ырыалар. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1935. — 86 с.
* Хоһооннор, поэмалар. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1937. — 144 с.
* Ньургуһун: Хоһооннор. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1938. — 72 с.
* Хоһооннор: Орто саастаах оҕолорго. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1940. — 66 с.
* Саргылаах дойду. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1944. — 58 с.
* Ыраах айан: Хоһооннор, поэмалар. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1948. — 68 с.
* Биһиги күннэрбит ырыалара: Хоһооннор уонна поэмалар. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1952. — 96 с.
* Ырыанньык /И. Чаҕылҕан, Баал Хабырыыс. — Дьокуускай:Кинигэ изд-вота, 1953. — 179 с.
== Кини туһунан ==
* Поэт И. Д. Винокуров — Чаҕылҕан (1914—1952): Буклет. — Намцы, 1994. — 23 с.
* А. И. Винокуров аҕатын туһунан кэпсээнэ: Интервью //Чолбон. — 1994. — № 7. — с. 186—190.
* Алексеева Г. Неисчерпаемый источник вдохновения: Роль И. Чагылгана в развитии якут. муз. культуры // Поляр. звезда. — 1999. — № 2. – с. 57—60.
== Өссө маны көр ==
* [http://wikisource.org/wiki/Хайыһар Хайыһар]
== Сигэлэр ==
[http://nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Calendar/2004/7_31.shtml Национальнай библиотека Республики Саха (Якутия):90 лет со дня рождения И. Д. Винокурова-Чагылгана, поэта, переводчика]
[http://sakhalit.com/node/86 Якутский государственный литературный Музей имени П. А. Ойунского:Винокуров Илья Дорофеевич — Чаҕылҕан]
{{Template:Саха суруйааччылара}}
31 устуруока ⟶ 51:
[[Категория:Дьоннор алпабыытынан|Ч]]
[[Категория:1914 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:От ыйын 31 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Намҥа төрөөбүттэр]]
[[Категория:1952 сыллаахха өлбүттэр]]
[[Категория:Балаҕан ыйын 9 күнүгэр өлбүттэр]]
[[Категория:Саха суруйааччылара]]
| |||