Алампа: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
кКөннөрүү туһунан суруллубатах |
кКөннөрүү туһунан суруллубатах |
||
3 устуруока:
== Олоҕун олуктара ==
[[1886]] сыл [[сэтинньи 14]] күнүгэр [[Боотур Уус улууһа|Боотур Уус улууһугар]] (билиҥҥитэ — [[Таатта улууһа]]) сэниэ ыалга төрөөбүт. Ийэтэ суох улааппыт. Түөрт кылаастаах таҥара дьиэтин оскуолатын иккис кылааһын бүтэрбит.
[[1907]] сыллаахха «Якутский край» хаһыакка наборщигынан үлэҕэ киирбит. Онтон Кирилэ Дабыыдап диэн үөрэҕэ суох балыксыт, балыгынан эргинэр киһиэхэ суруксутунан үлэлээбитэ. Сайын аайы Өлүөнэ өрүс төрдүгэр устан киирэн балыксыттары кытта сайылыыр эбит. Бу сылдьан түөрт сыл билсиһэн баран 1913 сыллаахха муус устар 28 күнүгэр [[Гоголева (Яковлева) Евдокия Константиновна|Евдокия Яковлеваны]] кэргэн ылар. 1914 сыллаахха «Громов» борокуотунан Булуҥҥа чугаһаан иһэн алдьархайдаах тыалга түбэһэллэр. Онно тимирэн эрэр баарсаҕа дьону быһыы сылдьан эдэр хат дьахтар дэҥнэнэр, оҕо куотар, онтон сылтаан бу ыал оҕоломмотохторо. Бу сайыны быһа Алампа кэргэнин ыарыылыы-ыарыылыы «Дьадаҥы Дьаакып» диэн пьесаны суруйар.
== Айар үлэтэ ==
[[Саха саҥата (сурунаал)|«Саха саҥата» сурунаалга]] үлэлээбит, 1912 сыллаахха «Төрөөбүт дойдум» диэн аатырбыт хоһооно бэчээттэммит. Талааннаах драматург быһыытынан биллибитэ, кини драмалара саха театра олохтоноругар улахан төһүү буолбуттара, кини «Дьадаҥы Дьаакып» (1914), «Таптал» (1916) пьесалара киэҥник биллибиттэрэ. 150 ырыа уонна хоһоон ааптардара. Кэпсээннэрэ билиҥҥэ дылы саха литературатыгар холобур буола сылдьаллар. Тылбаасчыт быһыытынан эмиэ биллибит киһи. [[Манчаары (хаһыат)|«Манчаары»]] диэн ааттаах саха бастакы хаһыатын бастакы эрэдээктэрэ. [[Чолбон (сурунаал)|«Чолбон» сурунаал]] уонна Саха театра бастакы салайааччытынан үлэлээбитэ. {{comment|ЯЦИК|Якутский Центральный Исполнительный Комитет}} депутатынан талылла сылдьыбыта.
Балыырга түбэһэн, националист диэн ааттанан Саха Сирин таһыгар, Архангельскай уобаласка, көскө ыытыллыбыта. 1962 сыл алтынньы 15 күнүгэр реабилитацияламмыта<ref>[http://www.gulagmuseum.org/showObject.do?object=485404&language=1 Виртуальный Музей ГУЛАГа:Софронов Анемподист Иванович (он же Алампа)]</ref>. Итинтэн барытыттан тэптэрэн, доруобуйата мөлтөөн, [[1935]] сыл [[алтынньы 24]] күнүгэр ыалдьан өлбүтэ, Дьокуускайга көмүллүбүтэ.<br />
26 устуруока:
* Төрөөбүт дойду: Хоһоон. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1966. — 1 л. слож. 6 с.
* Талыллыбыт айымньылар: 2 томнаах. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1964—1965
* Туллук-туллук доҕоттор: Кыра оҕолорго хоһооннор.
* Хоһооннор, поэмалар. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1976. — 328 с.
* Куоратчыт: Кэпсээннэр. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1978. — 20 с.
* Драмалар / Аан тылы суруйда уонна хомуйан оҥордо [[Билюкина Алла Афанасьевна|А. А. Билюкина]]. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1986.
* Хоһооннор, кэпсээннэр. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1987. — 78 с.
* Ырыа быстыыта хоһоон / Саха респ. наукаларын академиятын ГЧИ. Хомуйан оҥордо Л. Р. Кулаковская. — Дьокуускай: Саха полиграфиздат, 1996. — 399 с.
52 устуруока:
[[Категория:1886 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Сэтинньи 14 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:
[[Категория:1935 сыллаахха өлбүттэр]]
[[Категория:Алтынньы 24 күнүгэр өлбүттэр]]
[[Категория:Саха суруйааччылара]]
[[Категория:Саха биллиилээх дьоно]]
[[Категория:ССРС кэмигэр репрессияҕа түбэспиттэр]]
[[Категория:Таатта улууһа]]
| |||