Доосо: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
Хаартыската тупсарылынна, онон-манан эбии
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
1 устуруока:
[[Билэ:Dooso.jpg|200px|thumb|right|Федосеев Иван Егорович — Доосо]]
'''Федосеев Иван Егорович (Доосо)''' — саха общественнай диэйэтэлэ, поэт, прозаик, тылбаасчыт, литературнай критик, ССРС суруйааччыларын чилиэнэ (1964), Саха Республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ, П.А. Ойуунускай аатынан Саха Республикатын Государственнай бириэмийэтин лауреата, Н.М. Карамзин аатынан Россия суруйааччыларын Түмсүүтүн литературнай бириэмийэтин лауреата, Эрилик Эристиин аатынан республика литературнай бириэмийэтин лауреата.
 
== Олоҕун олуктара ==
* [[1927]] сыллаахха [[ахсынньы 20]] күнүгэр [[Чурапчы улууһа|Чурапчы улууһугар]] төрөөбүт.
* [[1946]] с. [[Чурапчытааҕы педагогика училищета|Чурапчытааҕы С. А. Новгородов аатынан педучилищаны]] бүтэрбит.
* [[1950]] с. — [[Дьокуускай|Дьокуускайдааҕы]] учуутал институутун.
* 1952 с. — олоҕо суох репрессиялана сылдьыбыт.
* [[1954]] с. — Саха пединституутунпединститутун историко-филологическэй факультетын. Дьокуускайдааҕы кинигэ кыһатыгар эрэдээктэринэн, учууталынан уонна "КЫЫМ"[[Кыым (хаһыат)|«Кыым» хаһыат]] кэрэспэндьиэнинэнкорреспонденынан үлэлээбит.
* [[1965]]1965—1992 cсc. [[1992]] c. дылы – «Хотугу сулус» уонна «Полярная звезда» сурунааллар холбоммут эрэдээксийэлэрин эпиэттиирэппиэттиир сэкиритээрдэрэ.
* [[1993]] с. — «Чолбон» сурунаал поэзияҕа отделын сэбиэдиссэйэ.
Федосеев И. Е. — Доосо үлэлэрэ 1950 сылтан саҕалаан бэчээттэммиттэрэ. Бастакы хоһооннорун хомуурунньуга «Таммах уу» диэн ааттанан 1960 сыллаахха күн сирин көрбүтэ. Поэт бу хоһоонноругар айылҕаҕа иэйиитин хоһуйбут.
Ити кэннэ саҥа хоһоонноох, кэпсээннээх, сэһэннээх хомуурунньуктар, очеркалар, литератураны ырытар ыстатыйалар — саха уонна нуучча тылларынан 40-чэ кинигэ — бэчээттэнэн тахсыбыттара. Поэт үгүс хоһоонноро музыка доҕуһуолланан, кэрэтик иһиллибиттэрэ, ырыа буолан ылламмыттара. Ол курдук, «Сардаана», «Туундара», онтон да атын хоһооннорун саха ыччата сөбүлээн ыллыыр.
И. Федосеев, прозаик быһыытынан, художественнай-документальнай көрүҥҥэ хабааттар. Кини кэпсээннэрэ уонна сэһэннэрэ, чуолаан «Холорук» диэн историческай сэһэнэ, ааҕааччыны урукку олох чахчыларын, хотугу омуктар олохторун-дьаһахтарын, үгэстэрин кытта билиһиннэрэр.
И. Федосеев нуучча суруйааччыларын айымньыларын (Н. Носов "«Приключения Незнайки и его друзей"», "«Незнайка в Солнечном городе"», "«Незнайка на Луне"», М. Прилежаева "«Жизнь Ленина"» о. д. а.) сахалыы тылбаастаабыта.
Сыралаах үлэтин иһин «Отличник печати СССР», «Отличник шефской работы над селом» бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта.
 
== Айымньылара ==
* Таммах уу: Хоһооннор, ырыалар. Дьокускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1960. — 48 с.
* Харыйа: Хоһооннор, ырыалар уонна остуоруйалар. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1963. — 36 с.
* Хотугу хоһууттар: Кэпсээннэр, очеркалар. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1966. 104 с.
* Ааттарын киртиппэтэхтэрэ: Орто уонна улахан саастах оҕолорго кэпсээннэр. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1973. — 48 с.
* Балыксыттар: Кыра саастах оскуола оҕолоругар. - Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1974. — 96 с.
* Кыһыл бухатыыр дойдутугар. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1976. — 160 с.
* Сергей Мицкевич. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1977. — 101 с.
* Күн мичээрэ: Кэпсээннэр. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1978. — 172 с.
* Хаарга түспүт кустуктар: Хоһооннор, ырыалар. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1979. — 168 с.
* Чороонноох сэргэ: Хоһооннор.- Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1984. — 61 с.
* Сөҕүрүйбэт төлөн: ССРС народнай учуутала [[Алексеев, Михаил Андреевич|М. А. Алексеев]] туһунан сэһэн. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1985. — 208 с.
* Дабайыы: Хоһооннор. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1988. — 240 с.
* Ойуунускай өлүүтэ уонна тиллиитэ. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вотакыһата, 1993. — 72 с.
* Холорук: Ист. сэһэн, кэпсээннэр. — Дьокуускай: «Бичик», 1993. — 280 с.
* Мин алаас уолабын, сахабын. — Дьокуускай: «Бичик», 1997. — 463 с.
* Олох диэн охсуһуу: Ыстатыйалар, очеркалар, рецензиялар, ахтыылар. — Дьокуускай: «Бичик», 1997. — 463 с.
* Хара мурун. — Дьокуускай: «Бичик», 2000. — 21 с.
 
== Наҕараадалара уонна ытык ааттара ==
* Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ
* П. А. Ойуунускай аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Государственнай бириэмийэтин лауреата
* Н. М. Карамзин аатынан Россия суруйааччыларын Түмсүүтүн литературнай бириэмийэтин лауреата
* Эрилик Эристиин аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин литературнай бириэмийэтин лауреата
* «Отличник печати СССР» Бэлиэ
* «Отличник шефской работы над селом» Бэлиэ
 
== Кини туһунан ==
* Я сын аласа: Дабайдар дабайа тур: Төрөөбүтэ 70 сааһын туолла // «Чолбон». — 1997. — № 12. С.70—74.
* Кырдьыгы кынат оностон / Хомуйан онордо С. Н. Федосеева. — Дьокуускай: «Бичик», 2005. — 296 с.
 
== Өссө маны көр ==
* [http://www.churap.ru/DirinSS/dooso.htm Урсун ыстатыйата (нуучч.)]
* [http://www.ysia.ru/view.asp?id=110506_10 О присвоении имени И. Е. Федосеева — Доосо]
 
== Ылыллыбыт сирэ ==
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Inquirys/Writer/Union_writers/Fedoseev_I_Dooso.html Саха сирин суруйааччылара]
* [http://psakha.narod.ru/dooso.html Писатели Якутии]
* [http://sakhalit.com/node/423 Якутский Государственный музей имени П. А. Ойунского]
 
 
[[Категория:Дьоннор алпабыытынан]]
[[Категория:1927 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Ахсынньы 20 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:ЧурапчыгаЧурапчы улууһугар төрөөбүттэр]]
[[Категория:Саха суруйааччылара]]