Интэриниэт: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Интэриниэт бастаан [[1969]] сыллаахха [[алтынньы 29]] күнүгэр баар буолбута диэн ааҕыллар. Бу күн [[Стэнфорд чинчийэр үстүтүүтэ|Стэнфорд чинчийэр үстүтүүтүгэр]] уонна Калифорния университетыгар турар көмпүүтэрдэр ыккардыларыгар ситими олохтообуттара. Биллэн турар бу иннинэ, да кэннинэ да уһун сыллар усталарыгар араас таһымнаах саҥа тэриллэр уонна технологиялар айыллыбыттара. Онон интэриниэт устуоруйатын XX үйэ 50-60-с сылларыттан ааҕар дьон эмиэ бааллар. 1957 сыллаахха АХШ байыаннайдара маннык ситими олохтооһун туһатын өйдөөннөр учуонайдарга сорук туруорбуттара. Онон 1969 сыллааххасыл бүтүөр дылы 4 чинчийэр тэрилтэ бу ситиминэн холбоммута. Ситим ARPANET диэн ааттаммыта.

[[1971]] сыллаахха электроннай почтаны ыытар бастакы бырагрыаамабырагыраама айыллыбыта.

1973 сыллаахха Атлантика аннынааҕы каабель нөҥүө [[АХШ]] тэрилтэлэрин кытта Великобритания уонна [[Норвегия]] көмпүүтэрдэрэ холбоммуттара. Бу кэмтэн ыла ситим дойдулар ыккардыларынааҕыгаыккардыларынааҕы кубулуйбутабуолбута.

Ситимнэһии тэнийэн истэҕин аайы араас боротокуоллар баар буолан испиттэрэ, бу көмпүүтэрдэр ыккардыларыгар информацияны атастаһыыны атахтыыр этэ. Онон 1983 сыл [[тохсунньу 1]] күнүттэн [[TCP/IP]] диэн соҕотох боротокуол ылыныллыбыта. Бу сылга ARPANET ситим Internet диэн тиэрмини бэйэтигэр сыһыаран тутар буолбута.

1989 сыллаахха Британия аатырбыт информатик учуонайа [[Тим Бернерс-Ли]] Аан дойду ситимин кэнсиэпсийэтин киһи-аймах болҕомтотугар таһаарар. Ол кэннэ икки сыл иһигэр HTTP боротокуолу, HTML разметканы уонна URI идентификатордары айар. Ол курдук 1990 сыл [[сэтинньи 12]] күнүгэр гипертекстовай диаграммалар тиһиликтэрин туһунан этиилэрин бэчээттиир, уонна киниэхэ аат биэрэр — World Wide Web.

1990 сыллаахха ARPANET хотторон, суох буолар. БуЭмиэ бу сыл интэриниэккэ төлөпүөн көмөтүнэн аан бастаан киирии буолар (Dialup access – «дозвон»).

[[1991]] сыллаахха Аан дойдутааҕы интэриниэт ситимҥэ ким баҕарар киирэр кыахтанар.

1993 сыл (сорох источникка 1994 сыл саҕаланыытыгар дэнэр) – NCSA Mosaic диэн аатырбыт браузер тахсар. Интэриниэт түргэнник тарҕанан барар.

1996 сыллаахтан ''Аан дойдутааҕы ситим'' (WWW) "интэриниэт" диэн өйдөбүлү толору кэриэтэ солбуйар буолар уонна билэни атастаһар FTP боротокуолу трафигынан куоһарар. 1998 сыл [[балаҕан ыйын 18]] күнүгэр — доменнары салайар аналлаах ICANN диэн кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэ баар буолар.