Афгани: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

| using_countries = {{Флагификация|Афганистан}} ([[АХШ доллара|АХШ долларын]] кытта тэҥҥэ)

| subunit_name_1 = pul[[пул (харчы)|пул]]

| symbol = '''Af''' (sing.) orэбэтэр '''Afs'''<ref name="DAB">Da Afghanistan Bank. "[http://www.centralbank.gov.af/pdf/CapitalNotesIssuanceAndAuctionRegulation.pdf Capital Notes Issuance and Auction]." Accessed 26 Feb 2011.</ref>

'''Афгани''' (AFN, {{lang-en|afghani}}) — [[Афганистан]] [[Харчы|харчытынхарчыта]] кээмэйэ, 100 [[манньыат]] [[Пул (харчы)|пулга]] тэҥнэһэр бытархай харчы. Билиҥҥи кэмҥэ эргииргэ 1000, 500, 100, 50, 20, 10, 5, 2 и 1 сыаналаах банкноталар уонна бытархай [[Манньыат|манньыаттар]] 5, 2, 1 афгани бааллар.

2005 сыллаахха [[инфляция]] тэтимэ 16,3% этэ.

Афгани куурса  — 1 [[АХШ доллара|USD]] = 50 AFN; 1 [[Euro|EUR]] = 74 AFN.

Афгани эргииргэ 1926 сыл от ыйыгар 900 пробалаах (10 г [[үрүҥ көмүс|үрүҥ көмүстээх]]) үрүҥ көмүс манньыатынан тахсыбыта. Афгани өр кэм кабул [[Рупия|рупиятын]], ону тэҥэ индия, иран, нуучча уонна бухара манньыаттарын кытта эргииргэ туһаныллыбыта.

Кабул рупиятын манньыаттара 1978 эрэ сыллаахха, Афганистаҥҥа [[ССРС]] аармыйата киириэн аҕай эрэ иннинэ, эргииртэн тахсыбыттарын кэннэ, афгани туруга бөҕөргөөбүтэ.

Бастакы афгани банкноталарын 1935 сыллаахха Афганистан национальнай баана бэчээттээбитэ. 1939 сыллаахха государственнай ''Да Афганистан банк'' тэриллибитэ, ол сыл банкноталары бэчээттээһинин саҕалаабыта. [[Аан дойду иккис сэриитэ|Аан дойду иккис сэриитин]] иннинэ бу икки банк банкноталарын үрүҥ көмүскэ атастаһаллара<ref>Бутаков Д. Д., Золотаренко Е. Д., Рыбалко Г. П. Валюты стран мира: Справочник — М., 1987. — с. 31</ref>.

Анархия кэмигэр полевой командирдар, онтон да атын политика хамсааһыннара тус бэйэлэрин афганиларын туһаналлара. 2002 сыллаахха дылы эргииргэ афгани икки көрүҥэ баара: киин салалта таһаарар «давляти» уонна «достуми» (генерал [[Достум]] ыйааҕынан бэчээттэнэллэрэ. Тас көрүҥнэринэн араарыллыбаттара, номиналларынан эрэ арахсаллара. Итини тэҥэ ураты көрүҥнээх Хотугу Альянс [[валюта|валютата]] эргииргэ баара. Бу купюралар бары, муус устардааҕы революциятттан саҕалаан, ССРС-ка бэчээттэнэллэрэ. Афганистан хоту өттүгэр валюта икки көрүҥнэрэ эргийэллэрэ. Ол эрэн Достум харчылара государство харчыларыттан чэпчэки этилэр. Дойду атын оройуоннарыгар Пакистан [[рупия|рупията]], Иран [[риал|риала]] уонна [[АХШ доллара]] туһаныллалларатуттуллаллара.

2002 сыл тохсунньутугар былааска [[Хамид Карзай]] кэлбитэ, ол кэннэ харчы реформатын ыытарын туһунан биллэрбитэ. Бу дьайыыта бүтэр уһуга суох сэриинэн урусхалламмыт дойду экономикатын хонтуруолун чөлүгэр түһэрэртүһэрии соруктаах этэ. Харчы уларыйыытын иннинэ афгани куурса араас куораттарга барыллаан 40 тыһ. этэ, Карзай дьаһалтата кэлбитин кэннэ, (2002 сылга,) хас да төгүл үрдээн $1 = 14 тыс. афганига тэҥнэспитэ.

Алтынньыга харчы реформата ыытыллыбыта, ол түмүгэр афганскай валюта деноминацияламмыта. Валютаны уларытыы икки ый ыытыллыбыта. Саҥа афганскай харчыны бэчээттиир быраап немецниэмэс фирматыгар бэриллибитэ. Саҥа харчы киирэн, эргэ афгани үс көрүҥэ ууратыллыбыта. Эргииргэ 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500, 1000 номиналлаах афгани банкноталара тахсыбыттара. Харчы реформатын маҥнайгы сүһүөҕэр афгани сыаната түспүтэ. Харчыны уларытыыга 1 саҥа афгани = 1 тыһ. эргэ афганига тэҥнэспитэ. Эргэ харчылары кумааҕыны быһар массыыналарынан уонна уматан суох оҥорбуттара. Эргииргэ саҥа банкноталар киирбиттэрин кэннэ эргэ банкноталар сокуона суох буолбуттара.<ref>[http://www.panasia.ru/main/afganistan/economic/ экономика Афганистана]</ref>

2002 сыллаахха 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500 и 1000 сыаналаах афгани туһаҕаэргииргэ киирбиттэрэ, 2005 сыллаахха 1, 2 уонна 5 афгани атын манньыаттарынан солбуллубуттара.

== ИсточникиСигэлэр ==