Талер: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
1 устуруока:
[[Ойуу:Talers.ru.jpg|thumb|300px|right|'''Хаҥастан уҥа, бастакы ряд:'''<br />
Саксония, викариатнай талер. 1619 с.<br />
Австрия, талер. Сыла ыйыллыбатах, XVI үйэ иккис аҥара<br />
Брауншвейг-Целенберг-Ганновер, талер. 1723 с.<br />
'''Иккис ряд:'''<br />
Саксония, талер. 1581 с.<br />
Германия, Харц куорат, крестильнай талер. 1718 с.<br />
Голландия, талер. 1622 с.<br />
'''Үһүс ряд:'''<br />
Швейцария, Базель, талер. 1640 с.<br />
Рим Империята, талер. 1698 с.<br />
Зальцбург (архиепископство), талер. 1665 с.]]
'''Та́лер''' — бөдөҥ [[үрүҥ көмүс]] [[манньыат]] аата, XVI—XIX үйэлэргэ Европаҕа уонна омуктар ыккардыларыгар эргиэҥҥэ харчы эргииригэр улахан суолталаах этэ.
14 устуруока ⟶ 18:
[[Ойуу:Joachimsthaler 1525.jpg|thumb|300px|Йоахимсталер, [[1525 сыл|1525 с.]]]]
==== Гульденгрош ====
Европаҕа унция ыйааһыннаах бөдөҥ үрүҥ көмүс манньыат быһааһынын бастакынан Тироль эрцгерцога Сигизмунд саҕалаабыта. [[1484 сыл]] саҥатыгар үрдүк пробалаах 15,5 г ыйааһыннаах үрүҥ көмүс манньыат быһыллан таһаарыллыбыта. 1486 сыллаахха икки төгүл элбэх ыйааһыннаах (31,83 г) манньыаты оҥорбута. Бу манньыат 29,23 г ыраас үрүҥ көмүстэн турара уонна 60 крейцер манньыаттарыгар тэҥнэһэрэ, ол аата кыһыл көмүс [[Гульден|гульдеҥҥа]] сөп түбэһэрэ, онон ''гульденгрош'' эбэтэр ''гульдинер'' диэн ааттаммыта.
XV үйэ бүтүүтүгэр — XVI үйэ саҕаланыытыгар үрүҥ көмүс гульдинердар Киин Европаҕа тарҕаммыттара. [[1493 сыл|1493 сылтан]] гульдинер [[Берн]] куоракка ([[Швейцария]]) быһыллыбыта, 1500 сыллаахха — [[Саксония|Саксонияҕа]]. Гульдинер ыйааһына 29,2 г (гульдинер = 1/8 кёльн марката) дылы түспүтэ.
==== Йоахимсталер ====
1518 сыллаахха гульдинерга маарыннатан граф Штефан Шлик Богемия хотулуу-арҕаа баар Йоахимсталь куоратыгар (билигин Яхимов куорат, Чехия) тус бэйэтин үрүҥ көмүс манньыатын быһыыны саҕалаабыт. Ол манньыат ыйааһына 29,5 г уонна 27,2 г ыраас үрүҥ көмүстэн турара (пробата гульдинертан арыычча намыһах этэ). Манньыат сирэй өттө (аверс) богемскай хахай ойуута, кэлин өттө — сибэтиэй Иоахим. Манньыат быһыллыбыт куоратын аатынан «'''йоахимсталер'''» (''Joachimsthaler'') диэн ааттаммыта. Бу аат туттарга уустук буолан кылгатыллан «'''талер'''» (бастаан ''Thaler'', кэлин — ''Taler'') дэммит.
37 устуруока ⟶ 41:
Францияҕа талерга маарынныыр манньыаты Франция хоруола Франциска I ыраахтааҕылыыр кэмигэр (1515—47) оҥорбуттар.
1641 сылтан ([[Людовик XIII]] кэмэ), талерга маарынныыр үрүҥ көмүс манньыаттар тиһиктэрэ быстыбакка оҥоһуллубуттара: үрүҥ көмүс [[экю]] — 917 пробалаах үрүҥ көмүстэн быһыллыбыт, ыйааһына 27,190 г , ыраас үрүҥ көмүһэ 24,933 г.
Итини таһынан экю аҥара, экю чиэппэрэ, 1/12 экю, 1/24 экю сыаналаах 917 пробалаах үрүҥ көмүстэн оҥоһуллубут манньыаттар эргииргэ тахсыбыттара.
[[Испания|Испанияҕа]] талердыҥы бастакы манньыат 1497 сыллаахха оҥоһуллубута, манньыат тироль гульдинерыгар маарынныыра, 8 реал сыаналааҕа, ыйааһына 27,468 г, ыраас үрүҥ көмүһэ 25,56 г. Бу манньыат XIX үйэҕэ дылы быһыллыбыта. Хойут '''испанскай доллар''' ([[пиастр]]) диэн ааттаммыта.
1792 сыллаахха [[АХШ]]-ка манньыат системата олохтоммута. Үрүҥ көмүс доллар 27 г ыйааһыннааҕа уонна 24,1 г ыраас үрүҥ көмүстэн турара. Ити да буоллар өр кэмҥэ испанскай доллар эргииргэ баара, бу доллар үрүҥ көмүһү хостуур, манньыат быһар сирдэрдээх Испания колонияларыттан киирэрэ.
== Талер билиҥҥи кэмҥэ ==
Билиҥҥи кэмҥэ талер диэн ааттаах харчылаах биир да дойду суох.
2006 сыллаахха дылы [[Словения]] харчыта ''толар'' диэн ааттана сылдьыбыта.
90-с сыллар саҕаланыыларыгар [[Беларусь|Беларуська]] талер диэн ааттаах харчыны киллэрии туһунан мөккүөрдээх кэпсэтиилэр ыытылла сылдьыбыттара.
==== Өйдөбүл манньыат (2008 с.) ====
2008 сыллаахха [[Австрия]] манньыаты оҥорор двора 20 киилэлээх өйдөбүл манньыаты оҥорон таһаарбыта. Бу манньыат Рим империятын императора [[Максимилиан I]] коронацията 500 сылын туолуутугар анаммыта. Манньыат инники сирэйэ (аверс) 1508 сыллааҕы, Максимилиан I чиэһигэр быһыллыбыт, манньыат дизайнын үтүктэн оҥоһуллубута,
== Өссө маны көр ==
52 устуруока ⟶ 64:
== Сигэлэр ==
* {{книга
|заглавие = Нумизматический словарь
|ссылка = http://www.numizm.ru/
|издание = 4-е изд.
|ответственный = Автор: Зварич В. В.
|место = Львов
|издательство = Высшая школа
|год = 1980
|страниц =
|страницы =
|isbn =
|ref = НС
}}
* {{книга
|заглавие = Словарь нумизмата
|ссылка = http://www.numizm.ru/
|издание = 2-е изд., перераб. и доп.
|ответственный = [Авторы: Фенглер Х., Гироу Г., Унгер В.] / Пер. с нем. М. Г. Арсеньевой / Отв. ред. В. М. Потин
|место = М.
|издательство = Радио и связь
|год = 1993
|страниц =
|страницы =
|isbn = 5-256-00317-8
|ref = СН
}}
* [http://tomovl.ru/money_furs.html Денежная система, золото, серебро и монеты на Руси и в Европе в XV—XVI вв. и после]
* [http://www.numizm.ru/ Талер в словаре нумизмата]
* [http://royalcoins.ru/bayern-ludwig1.html Каталог с ценами на талеры Людвига I]
* [http://www.numismatik-cafe.at/gallery/album.php?album_id=989%20(http://www.numismatik-cafe.at/galler...p?album_id=989)/ Сайт с описанием отличий талеров] различных монетных дворов
{{money-stub}}
|