Че Гевара: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Addbot (ырытыы | суруйуу)
к Bot: Migrating 129 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q5809 (translate me)
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
категория, ойуу
1 устуруока:
{{Infobox revolution biography
|name = Эрнесто "«Че"» Гевара<br />Эрнесто Рафаэль Гевара Линч де ла Серна
|lived = June 14, 1928 – October 9, 1967
|dateofbirth = [[Бэс ыйын 14]], [[1928]]
11 устуруока:
|organizations = [[От ыйын 26 хамсааhына]], Куба Социалист Революциятын Холбоhуктаах Партията, Боливия Ил Босхолонуу Армията
}}
[[Ойуу:CubaP123-3Pesos-2004-donatedfm f.jpg|thumb|300px|3 песо, 2004 с. Сирэй өттө — Че Гевара]]
 
'''ЭрнестоЭрне́сто "«Че"» ГевараГева́ра''' (''{{lang-es|Ernesto "«Che"» Guevara}} {{IPA|[ˈtʃe ɰeˈβɑɾə]}}, толору аата — '')'Эрнесто Рафаэль Гевара Линч де ла Серна''', {{lang-es|Ernesto Guevara de la Serna}}; ([[Бэс ыйын 14]], [[1928]], Росарио, [[Аргентина]] – [[Алтынньы 9]], [[1967]], Ла-Игера, [[Боливия]]) диэн [[Аргентина]] [[марксизм|марксист]] [[революция|революционера]], [[политика|политига]], суруйааччыта, [[эмчит]]э, [[сэрии]] теорияhыта уонна [[герилья]] басхана. Өлөн баран бүтүн аан дойдутааҕы [[контркултуура]] им бэлиэтэ буолбута.
 
Эдэр [[медицина|медик]]-студент буола сылдьан, Гевара [[Латин Америка]] устун айанныыр эбит уонна ол тухары көрбүт [[дьадайыы]]ттан олус диэн сатарыйбыт. Бу айаннарын устата ылбыт билиилэриттэн-көрүүлэриттэн кини маннык санааҕа кэлбит: региоҥҥа олоҕурбут [[экономика]] тэҥэ суох буолуута [[капитализм]], [[неоколониализм]] уонна [[империализм]] монополияларын түмүктэрэ буолар, ону [[аан дойдутааҕы революция]] эрэ суох оҥорор кыахтаах. Маннык санаалаах кини [[Гуатемала|Гуатемалаҕа]] барбыт, онно президент [[Хакобо Арбенс Гусман]] социал реформалары ыытыытыгар кыттыыны ылбыт. Гусманы, [[Central Intelligence Agency]] көмөтүнэн, суулларбыттарын кэнниттэн Гевара радикал [[идеология]]тыгар буукса охтубут.
 
Кэлин, [[Мексика|Мексикаҕа]], [[ФиделФидель Кастро]]лыынны кытта билсибит уонна [[От ыйын 26 хамсааhына|От ыйын 26 хамсааhыныгар]] кыттыспыт. [[1956]] ахсынньытыгар, кини Кастро салайыылаах революционердарыныынреволюционердары кытары [[кубаКуба|Кубаҕа]], [[АХШ]] өйүүр [[Фулхенсио Батиста]] диктаторы суулларар сыаллаах, күүһүлээн киириигэ кыттыспыта. Гевара сотору өрө турааччылар ортолоругар биллибитэ, команданте буолбута уонна икки сылынан герильялар Батистаны ситиhиилээхтик суулларыыларыгар бастыҥ оруолу оонньообута. [[Куба революцията|Куба революциятын]] кэнниттэн, [[индустрия]] миниистиринэн уонна ил [[баан]] президенынан үлэлээбитэ, онтон [[дипломатия|дипломат]] быhыытынан аан дойдуну кэрийбитэ уонна элбэх дойдулар басханнарыныын көрсүспүтэ. Кини таhаарыылаах суруйааччы этэ, ол курдук герилья сэриитин теориятын уонна практикатын туhунан салалта уонна [[Соҕуруу Америка]] устун мотоссыыкылынан айанын туhунан [[мемуар]] суруйбута. Гевара Кубаттан [[1965]] с. революциялары тэрийэ барбыта, бастаан [[Конго Демократ Республиката|Конго-Киншасаҕа]] тэрийэ сатаабыта сатамматаҕа, онтон [[Боливия|Боливияҕа]] тиийбитэ, онно кинини CIA көмөтүнэн туппуттара уонна өлөрбүттэрэ.
 
Гевара уустук уонна суолталаах [[история]] фигурата буолар. Бэйэтин санаатын туhугар өлүүтүн, [[кылаас охсуhуута|кылаас охсуhуутугар]] харса суох кыттыытын уонна санаатыгар ойуулааммыт "үп-харчы" оннугар бастатан туран "майгынан-сигилинэн" олорор "саҥа киhини" үөскэтиэн баҕа санаатын иhин Гевара [[хаҥас политика|хаҥас]] идеологиялаах хамсааhыннар бастыҥ сүгүрүйэр мөрсүөннэрэ буолар. Ону тэҥэ, кини идеологиятыныын соhумардык уонна утарсыылаахтык, Че дьүһүнэ глобал [[маркетиҥ]] уонна [[популяр култуура]] биир тарҕаныылаах бэлиэлэрэ буолар. Кини туhунан элбэх, үксэ иэйиилээх, биографиялар, мемуардар, кинигэлэр, эсселар, ырыалар уонна киинэлэр тахсаллар. [[Time]] сурунаал кинини [[XX үйэ]] 100 ордук сабыдыаллаах дьонун ахсааныгар киллэрбитэ. Гевара Guerrillero Heroico диэн хаартыската (фотограф [[Альберто Корда]]) "«аан дойду ордук биллиилээх хаартыската"» дэнэр.
 
[[Категория:1928 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Бэс ыйын 14 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:1967 сыллаахха өлбүттэр]]
[[Категория:Алтынньы 9 күнүгэр өлбүттэр]]
[[Категория:Политиктар]]
[[Категория:Куба]]
[[Категория:Боливия]]
[[Категория:Аргентина]]
[[Категория:Чили]]