Новиков Алексей Николаевич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
infobox
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
ПН
 
2 устуруока:
|аата = Алексей Николаевич Новиков
|төрөөбүт күнэ = 05.12.1906
|төрөөбүт сирэ = Холболоох, {{ТС|Лөкөчөөн|Лөкөчөөҥҥө}}, [[Баппаҕаайы нэһилиэгэ (Бүлүү улууһа)|Баппаҕаайы нэһилиэгэ]], [[Орто Бүлүү улууһа]], [[Саха уобалаһа]]
|өлбүт күнэ = 1981
|өлбүт сирэ =
9 устуруока:
|сулууспалаабыт дойдута = {{флагификация|ССРС}}
|сулууспалаабыт сыллара =
|солото = капитан{{СССР, Капитан}}
|сэриилэр көрүҥнэрэ = [[Аҕа дойду Улуу сэриитэ]]
|хамаандалаабыт =
|чааһа =
|кыргыһыылар =
|наҕараадалара = <!-- {{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Кыһыл Сулус уордьана}}
{{!}}}-->
|сулууспа кэннэ = МВД, подполковник
}}
22 устуруока:
'''Новиков Алексей Николаевич''' (05.12.1906—1981) — [[Өлөөн улууһа|Өлөөн]] райкомун бастакы сэкиритээрэ, [[Аҕа дойду улуу сэриитэ|Аҕа дойду Улуу сэриитин]] кыттыылааҕа, сэриини отделение хамандыырынан саҕалаан баран, капитан сыбаанньалаах батальон хамандыырынан түмүктээбит киһи, кэлин МВД-га үлэлээбит, подполковник.
 
[[1906]] с. [[ахсынньы 5]] күнүгэр Орто Бүлүү улууһугар [[Баппаҕаайы нэһилиэгэ (Бүлүү улууһа)|Баппаҕаайы нэһилиэгэр]] (билигин [[Лөкөчөөн]]) Холболооххо Новиков Николай Васильевич (Эриккэй) уонна Тоҥсоҕой кыыһа Варвара Филипповна дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүт. 1913 с. аҕата өлбүт, биир сыл буолан баран ийэтэ кэргэн тахсыбыт,. ононОнон уол 7 сааһыттан Новиков Д. Н. (Чыычаах) диэн тастыҥ убайыгар иитиллибит. Бу туһунан бэйэтэ "ийэм миигин быраҕан кээспитэ уонна Горнай киһитигэр Баишев Г. диэн киһиэхэ эргэ тахсыбыта" диэн ахтыбыта сурукка киирэ сылдьар<ref>Они защищали Белоруссию. А. А. Калашников, 2005</ref>.
1923 с. эдьиийин уолун Никифоров Г. К. (Андреева Матрена Кузьминична убайа) кытта сатыы Сиинэ дэрибинэтигэрдэриэбинэтигэр киирсибит. Онно 1929 с., бэйэтэ ахтарынан, Өлүөнэ "өрүһү сыыйан, Өлүөхүмэ Кыыллаах арыытыгар диэри уонна Бүлүү куоратыгар ол-бу үлэҕэ хара үлэҕэ" сылдьыбыт.
 
1926 сыл [[Иһит]] диэн дэриэбинэҕэ нуучча уолаттарын кытта 7 буолан комсомолга киирбит. 1927 с. [[Новогородов Иннокентий Афанасьевич|И. А. Новогородов]] «Улахан дьон ааҕар кинигэтэ» диэн кинигэтинэн ааҕарга үөрэммит. 1929 с. Бүлүү уокуругун комсомолун сэкиритээрэ [[Сюльскай Семен Семенович|С. С. Сюльскай]] уонна профсоюз уокуруктааҕы кэмитиэтин бэрэстээтэлэ [[Н. В. Обоюков]] көмөлөрүнэн Саха Сирин профсоюзтарын I сийиэһигэр дэлэгээтинэн быыбарданан [[Дьокуускай]]га киирбит. Сийиэс кэнниттэн [[Дьокуускайдааҕы Сэбиэскэй партийнай оскуола|Сэбиэскэй партийнай оскуолаҕа]] бастакы куурсугар үөрэнэ хаалбыт. 1930 с., ити оскуола иккис куурсугар үөрэнэ сылдьан, [[Саха байыаннай оскуолата|Саха байыаннай оскуолатыгар (ЯНВШ)]] үөрэнэ киирбит.
Бу оскуоланы эрдэ, болдьоҕун иннинэ, бүтэрэн сайын 1931 с. Москубаҕа К. Либкнехт аатынан учууталлар рабфактарыгар үөрэнэ барбыт. 1933 с. бүтэрбит уонна комсомол КК уонна Саха уобаластааҕы ПК ыытыыларынан [[И. В. Сталин аатынан Коммунистическэй университет]] иккис куурсугар киирбит. 1935 с. бүтэрбит. Онтон [[Мэҥэ-Хаҥалас улууһа|Мэҥэ-Хаҥалас оройуонугар]] инструкторынан уонна пропаганда салаатын сэбиэдиссэйинэн 1938 с. диэри үлэлээбит. [[Өлөөн улууһа|Өлөөн оройуонугар]] бастакы сэкиритээринэн быыбарданан барбыт. Онно 1940 с. дылы үлэлээбит. Онтон [[ыыраахсыт]] диэн ыарыы [[таба]]лары буулаан, хоромньу тахсыбытыгар буруйданан, бу үлэтиттэн ууратыллыбыт. Ол кэннэ [[Бэрдьигэстээх]]хэ история, география уонна физкультура учууталынан 1941 с. дылы үлэлээбит. Ити сыл пединститут 3-с куурсун бүтэрбит.
 
Сэриигэ [[Горнай улууһа|Горнай улууһуттан]] бастакы 500 киһи хомуллан барыытыгар 1 №-дээх бэбиэскэни суруттаран ылан колонна начальнигынан ананан барбытабарбыт. Бу дьон [[Чита]] таһыгар Антиниха диэн лааҕырга 80-с полкаҕа 48-с стрелковай дивизияҕа бастакы байыаннай үөрэҕи ааспыттар. Новиков 3-с батальон 9-с ротатыгар хамандыырынан сылдьыбыт. Онтон үс ыйдаах политруктар куурустарын [[Иркутскай]]га бүтэрбит, ол кэннэ [[Москуба]] куорат оборонатыгаркөмүскэлигэр ыытыллыбыт. Москуба таһыгар ахсынньы 12—13 күннэригэр тиийбиппит диэн кэпсиир. 79-с дивизия 8-с батальон 12-с ротатыгар түбэспит. [[Калуга]]ҕа барар суолга элбэх кыргыһыыларга, [[Нарофоминскай]] куораты босхолооһуҥҥа кыттыбыт. Манна взвод хамандыыра бэйэтин холобурунан байыастары атаакаҕа киллэрбитэ. Ол кэнниттэн 18-с армия сэриилэрэ элбэх куораттары, дэриэбинэлэри, ол иһигэр Калуганы, [[Сухиничи]]ны уо. д. а. босхолообуттара.
 
== Наҕараадалара ==
Кыһыл Сулус уордьана (06.11.1945)<ref>{{Подвиг Народа|46885514|title=Наградные документы}}</ref>
 
== Быһаарыылар ==