Бикипиэдьийэ

Күн Дьирибинэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Интерактивная навигация по истории
← Иннинээҕи уларытыыгаКэннинээҕи уларытыыга →
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
КөрөнБиики тиэкис
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
14 683 уларытыы
кКөннөрүү туһунан суруллубатах
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
14 683 уларытыы
ib, ПН
1 устуруока:
{{Суруйааччы2
[[Ойуу:КюнДьирибинэ.jpg|200px|thumb|left|Күн Дьирибинэ]]
|Аата = Күн Дьирибинэ
 
|Ойуу = КюнДьирибинэ.jpg
'''Күн Дьирибинэ''' (Степан Афанасьевич Саввин) (24.12.1903—22.04.1970) — саха биллиилээх поэта, үгэһитэ, тылбаасчыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1944).▼
|Ойуу ис хоһооно =
|Кэтитэ = 150px
|Төрөөбүт аата = Саввин Степан Афанасьевич
|Суруйбут ааттара = Хабарыттар Халлааныскай, Дьайаам, Халарык, Куорат уола, Күн Дьирибинэ
|Төрөөбүт күнэ = 24.12.1903
|Төрөөбүт сирэ = [[Болтоҥо нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)|Болтоҥо]], {{ТС|Боотур Уус улууһа|Болтоҥо нэһилиэгэр}}, <br />[[Саха уобалаһа]]
|Өлбүт күнэ = 22.04.1970
|Өлбүт сирэ = <!--{{ӨС|}}-->
|Дойдута = {{флагификация|Россия империята}} → {{флагификация|ССРС}}
|Дьарыга = поэт, үгэһит, тылбаасчыт
|Көхтөөхтүк суруйбут сыллара =
|Хайысха =
|Жанр =
|Айымньыларын тыла =
|Бастакы кинигэтэ =
|Бириэмийэлэрэ =
|Наҕараадалара ={{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Ленин уордьана}}{{!!}}{{«Бочуот Бэлиэтэ» уордьан}}{{!!}}{{Албан аат уордьана|1946}}{{!!}}{{«Сталинград көмүскэлин иһин» мэтээл}}
{{!}}}
|Lib =
|Ситим-сир =
|Викицитатник =
}}
{{амыдайдар|Саввин}}
▲'''Күн Дьирибинэ''' (Саввин Степан Афанасьевич Саввин) (24.12.1903—221903, [[Болтоҥо нэһилиэгэ]], [[Боотур Уус улууһа]], [[Саха уобалаһа]] — 22.04.1970) — саха биллиилээх поэта, үгэһитэ, тылбаасчыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1944).
 
== Олоҕун олуктара ==
* 1903 сыллаахха ахсынньы 24 күнүгэр Боотуруускай[[Боотур Уус улууһа|Боотур Уус улууһугар]] (билигинбилиҥҥи [[Чурапчы улууһа|Чурапчы]]) улууһугар [[Болтоҥо|Болтоҥоҕо]] төрөөбүт. С. А. Саввин оҕо сааһыттан сытыы-хотуу, булугас өйдөөх, үлэни-хамнаһы кыайымтыа киһи буола улааппытаулааппыт.
* Чурапчы түөрт кылаастаах оскуолатын бүтэрбитэбүтэрбит.
* 1919—1920 сыллардаахха {{comment|Волревком|Волостной революционный комитет}}ҥа үлэлээбитэүлэлээбит.
* Ол кэнниттэн [[Дьокуускайдааҕы педагогика техникума|Дьокуускайдааҕы педтехникумҥа]] киирэн үөрэнэн испитэ. Ол саҕана гражданскай сэрии күөдьүйэн, {{comment|ЧОН|Части особого назначения}} этэрээтигэр байыас буолан 1922 сыллаахха Тулаҕы Киллэмҥэ сэриигэсэриилэспит.
* 1923 сыллаахха Амматааҕы кыргыһыыга кыттыбытакыттыбыт.
* 1924—1929 сс. — Дьокуускайдааҕы педтехникуму бүтэрэн баран {{comment|ГПУ НКВД|Государственное политическое управление при НКВД РСФСР}} органнарыгар үлэлээбит.
* Суруйар үлэтин 1925 с. үгэһит, сатирик уонна фельетонист быһыытынан саҕалаабыт. Бэйэтин учууталынан Демьян Беднай суруйааччыны ааттыыр эбит.
15 устуруока ⟶ 40:
* 1935 с. «Ох тыл» диэн ааттанан саха сатиратын бастакы хомуурунньуга тахсыбыт, онно [[Ойуунускай Платон Алексеевич|П. Ойуунускай]], [[Эллэй (суруйааччы)|Эллэй]], [[Суорун Омоллоон]], [[Чиряев Валерий Георгиевич|В. Чиряев]], [[Чаҕылҕан (суруйааччы)|Чаҕылҕан]] уонна Күн Дьирибинэ айымньылара киирбиттэр (24 ааттан 10 араас псевдонимнарынан киниэнэ эбит).
* 1938 с. репрессияҕа түбэспит.
* 1939 сылтан [[Саха сиринээҕи кинигэ кыһата|Саха Сиринээҕи кинигэ кыһатыгар]] тылбаасчытынан уонна эрэдээктэринэн үлэлээбитэүлэлээбит.
* 1942—1943 сс. — 1942 сыллаахха Дьокуускай военкоматынан Кыһыл Аармыйаҕа ыҥырыллыбыт. 1942 сыл атырдьах ыйыттан Сталинградскай, Соҕуруу, 4-с Украинскай фроннарга сэриилэспит. Сталинградтааҕы кыргыһыыга кыттыбыт. Гвардия старшината. Танка ротатын орудиятын хамандыыра. 1942 сыл сэтинньи 21 күнүгэр Сталинград анныгар кыргыһыыга атаҕар ыарахан бааһырыы ылбыт. Хорсун быһыыларын иһин Албан аат III ст. уордьанынан наҕараадаламмыт.<ref name="Аа"/>
* 1942—1945 сылларга танковай-десантнай ротаҕа сулууспалаабыта, Сталинград кыргыһыытыгар кыттыбыта. Сэриилэһэ сырыттаҕына 1944 сыллаахха [[ССРС Суруйааччыларын сойууһа|ССРС Суруйааччыларын сойууһугар]] ылбыттара.
* Сэрииттэн этэҥҥэ эргиллэн кэлэн [[Хотугу сулус (сурунаал)|«Хотугу сулус»]] сурунаалга үлэлээбитэүлэлээбит<ref>Күн Дьирибинэ. Рафаэль Баҕатаайыскай. «Алгыс курдук саныыбын». — {{Дь.}}: «Бичик», 2003. — 170—178 с.</ref>.
* 1970 сыллаахха муус устар 22 күнүгэр өлбүт.
[[Эрилик Эристиин]] "«[[Маарыкчаан ыччаттара"]]» айымньытыгар Сеня Оноев прототибынан буолбутабуолбут<ref name="nlib">«[http://www.nlib.sakha.ru/resoures/data/bibl_assist/Calendar/2003/12_24.shtml 100 лет со дня рождения С. А. Саввина — Кун Дьирибинэ, поэта, переводчика]» Национальная библиотека Республики Саха (Якутия)</ref>.<br />
Тылбаасчыт быһыытынан саха тылыгар М. Горькай «Мать», К. Тренев «Любовь Яровая», П. Ершов «Конек-горбунок», П. Вершигора «Люди с чистой совестью», В. Ажаев «Далеко от Москвы», Г. Николаева «Жатва» уо. д. а. айымньылары тылбаастаабыта.<br />▼
«Ленин», «Албан аат», «Бочуот Бэлиэтэ» уордьаннарынан, мэтээллэринэн уонна Бочуоттаах Грамоталарынан наҕараадаламмыта.
 
▲Тылбаасчыт быһыытынан саха тылыгар М. Горькай «Мать», К. Тренев «Любовь Яровая», П. Ершов «Конек-горбунок», П. Вершигора «Люди с чистой совестью», В. Ажаев «Далеко от Москвы», Г. Николаева «Жатва» уо. д. а. айымньылары тылбаастаабытатылбаастаабыт.<br />
== Аймахтара ==▼
* Аҕата Афанасий Андреевич туохха барытыгар дьоҕурдаах, мындыр өйдөөх, сэргэх киһи эбитэ үһү. Суруксут бэрдэ эбит. Чурапчыга көскө кэлбит политсыылынайдары сылларын ыйан, хайдах олорбуттарын сэттэ кэрдиис кэмҥэ арааран оҥорбута билигин научнай суолталанна<ref name="sakhasire" />. Кини дьулуһан туран, уолаттара үөрэхтээх дьон буолалларыгар кыһаллыбыт. Сирдэригэр-уоттарыгар Саввиннар Чочоолоптор диэнинэн биллэллэрэ. ▼
* Аҕатын убайа [[Саввин Андрей Андреевич|Андрей Андреевич Саввин]] (1896—1951) — краевед, этнограф, фольклорист. ▼
* Быраата [[Саввин Виктор Афанасьевич|Виктор Афанасьевич Саввин]] — РФ үтүөлээх, Саха АССР народнай артыыһа<ref name="sakhasire">[http://sakhasire.ykt.ru/halyn/xal.php?itemid=10185&catid=7%20title= «Улуу Ойуунускай алгыһынан»] «Саха Сирэ», 06.12.2011</ref>. ▼
* Кинилэр соҕотох балтыларын Мария (Аайа) кэргэнэ Гаврил Иванович Макаров — [[Дьуон Дьаҥылы]] эмиэ биллиилээх суруйааччы<ref name="sakhasire" />.▼
 
== Айымньылара ==
48 устуруока ⟶ 67:
 
== Ырыа буолбут айымньыта ==
Норуот ырыата буолбут [[Марк Жирков]] муусукатыгар «Бинтиэпкэбэр" диэн ырыалаах. Онно маннык тыллар бааллар:
<poem>«Биэрэ кыыска иирээхтээн,
Миигин умнуоҥ, мэниктээмэ,
63 устуруока ⟶ 82:
* Куорат уола.
* Күн Дьирибинэ — ордук биллибит аата.
 
== Наҕараадалара ==
* [[Ленин уордьана]]
* «Бочуот Бэлиэтэ» уордьан
* [[Албан аат уордьана|Албан аат III ст. уордьана]] (06.08.1946)<ref name="Аа">{{Подвиг Народа|80168404|title=Наградные документы}}</ref>
* «Сталинград көмүскэлин иһин» мэтээл
 
▲== Аймахтара ==
▲* Аҕата Афанасий Андреевич туохха барытыгар дьоҕурдаах, мындыр өйдөөх, сэргэх киһи эбитэ үһү. Суруксут бэрдэ эбит. Чурапчыга көскө кэлбит политсыылынайдары сылларын ыйан, хайдах олорбуттарын сэттэ кэрдиис кэмҥэ арааран оҥорбута билигин научнай суолталанна<ref name="sakhasire" />. Кини дьулуһан туран, уолаттара үөрэхтээх дьон буолалларыгар кыһаллыбыт. Сирдэригэр-уоттарыгар Саввиннар Чочоолоптор диэнинэн биллэллэрэ.
▲* Аҕатын убайа [[Саввин Андрей Андреевич|Андрей Андреевич Саввин]] (1896—1951) — краевед, этнограф, фольклорист.
▲* Быраата [[Саввин Виктор Афанасьевич|Виктор Афанасьевич Саввин]] — РФ үтүөлээх, Саха АССР народнай артыыһа<ref name="sakhasire">[http://sakhasire.ykt.ru/halyn/xal.php?itemid=10185&catid=7%20title= «Улуу Ойуунускай алгыһынан»] «Саха Сирэ», 06.12.2011</ref>.
▲* Кинилэр соҕотох балтыларын Мария (Аайа) кэргэнэ Гаврил Иванович Макаров — [[Дьуон Дьаҥылы]] эмиэ биллиилээх суруйааччы<ref name="sakhasire" />.
 
== Быһаарыылар ==
71 устуруока ⟶ 102:
* Стручков Е. Күн сирин көмүскэлигэр: [Буойун-суруйааччылар тустарынан] / / «Киин куорат». — 2001. — Ыам ыйын 5 к.
* Тимофеев С. Убайым Күн Дьирибинэ: (Оҥорон көрүүтэ суох ойом-сойом ахтыы) / / «Сахаада». — 1994. — Бэс ыйын 28 к.
* Тумат С. Кинилэргэ сүгүрүйэбит: Аҕа дойду көмүскэлигэр кыттыбыт суруйааччылар / / «Чолбон». — 2000. — N№ 5. — С. 31—34.
* Степан Саввин- — Кюн Дьирибинэ / / Писатели Земли Олонхо: Биобиблиогр. справ. — Якутск, 2000. — С. 331—332. — Библиогр.: 9 назв.
* С. А. Саввин- — Кюн Дьирибинэ: (90 лет со дня рождения) / / Якутия—1993: Календарь знаменат. и памят. дат. — Якутск, 1993. — С. 64—65. — Библиогр.: 9 назв.
* Баснописец Кюн Дьирибинэ: (К 60-летию со дня рождения) / / Календарь знаменательных и памятных дат Якутской на 1963 год. — Якутск, 1963. — С. 84—86. — Библиогр.: 9 назв.
 
== Сигэлэр ==
== Өссө маны көр ==
* [[http://www.sakhalit.com/node/194 Саввин ВикторСтепан Афанасьевич] — Күн Дьирибинэ]
* {{ыстатыйа |автор=[[Ойунская Сардана Платоновна|С. П. Ойунская]] |заглавие=100 лет со дня рождения С. А. Саввина — Кун Дьирибинэ, поэта, переводчика |ссылка=http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Calendar/2003/12_24.shtml |язык= |издание= |тип= |год= |номер= |страницы= |issn=}}
 
== Ылыллыбыт сирэ ==
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Calendar/2003/12_24.shtml С. П. Ойунская ыстатыйата]
* [http://www.kyym.ru/?p=print&id=885 Ураты куттаах артыыс этэ]
 
 
 
[[Категория:Дьоннор алпабыытынан]]
[[Категория:1903 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Ахсынньы 24 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Чурапчы улууһугар төрөөбүттэр]]
[[Категория:1970 сыллаахха өлбүттэр]]
[[Категория:Муус устар 22 күнүгэр өлбүттэр]]
[[Категория:Саха суруйааччылара]]
[[Категория:Тылбаасчыттар]]
[[Категория:Саха Сиригэр Гражданскай сэрии кыттыылаахтара]]
[[Категория:Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтара:Чурапчы улууһа]]
[[Категория:СахаСталинградтааҕы биллиилээхкыргыһыы дьонокыттыылаахтара]]
 
{{Template:Саха суруйааччылара}}
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/wiki/Күн_Дьирибинэ»