Бикипиэдьийэ

Макаров Степан Кузьмич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Интерактивная навигация по истории
← Иннинээҕи уларытыыгаКэннинээҕи уларытыыга →
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
КөрөнБиики тиэкис
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
14 683 уларытыы
категория
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
14 683 уларытыы
ib
1 устуруока:
{{Персона
[[Билэ:Макаров_Степан_Кузьмич.jpg|200px|thumb|right|Макаров Степан Кузьмич]]
|аата = Степан Кузьмич Макаров
'''Макаров Степан Кузьмич''' (05.08.1917—12.06.1969) — РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала.▼
|ойуу = Макаров_Степан_Кузьмич.jpg
|кэтитэ = 200px
|ойуу ис хоһооно = <!-- Мэтириэт ис хоһоонун тириэрдиэхтээх -->
|үлэтэ =
|төрөөбүт күнэ = 05.08.1917
|төрөөбүт сирэ = {{ТөрөөбүтСирэ|Сылаҥ нэһилиэгэ}}, <br />[[Боотур Уус улууһа]],<br /> [[Саха уобалаһа]]
|дойдута = Россия империята, ССРС
|өлбүт күнэ = 12.06.1969
|өлбүт сирэ = {{ӨлбүтСирэ|}}
|аҕата =
|ийэтэ =
|кэргэнэ =
|ойоҕо =
|оҕолоро: = ▼
|наҕараадалара ={{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Аҕа дойду сэриитин 2 ст. уордьана|1951}} {{!!}} {{«Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Германияны кыайыы иһин 1941-1945 сс.» мэтээл|1946}} {{!!}} {{«Аҕа дойду сэриитигэр 1941-1945 сс. килбиэннээх үлэ иһин» мэтээл|1946}}
{{!}}}
{{{!}} style="background: transparent"
▲'''Макаров Степан Кузьмич''' (05.08.1917—12.06.1969) —{{!}} {{РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала.|1965}}
{{!}}}
}}
{{амыдайдар|Макаров}}
'''Макаров Степан Кузьмич''' (05.08.1917, [[Сылаҥ нэһилиэгэ]], [[Боотур Уус улууһа]], [[Саха уобалаһа]] — 12.06.1969) — РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.
 
== Олоҕун олуктара ==
* [[1917]] сыллаахха атырдьах ыйын 5 күнүгэр [[Боотуруускай улууһа|Боотуруускай улуус]] (билигин [[Чурапчы улууһа]]) [[Сылаҥ]] нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)|Сылаҥ нэһилиэгэр]] дьадаҥы ыалга төрөөбүтэтөрөөбүт. Аҕата — Макаров Кузьма Григорьевич, ийэтэ — Макарова Мария Иннокентьевна.
* 1927 сыллаахха Сылаҥ бастакы сүһүөхтээх оскуолатыгар үөрэнэ киирэр.
* 1928—1931 сс. — Чурапчы оройуонун [[Кытаанах]] бастакы сүһүөхтээх оскуолатыгар үөрэммитэүөрэммит.
* 1931 с. — [[Чурапчы|Чурапчыга]] колхоз ыччатын оскуолатыгар үөрэнэр ({{comment|ШКМ|Школа колхозной молодежи}}) (1932 сылтан, аата уларыйан, сэттэ кылаастаах оскуола дэммит).
* 1934 с. — бу сыл саҥа аһыллыбыт Чурапчытааҕы педагогика училищетыгар үөрэнэ киирбитэ, онон бу училищены бастакы бүтэрээччи буолбута. Училищены бүтэрээт, Өймөкөөн, Таатта оройуоннарын оскуолаларыгар учууталлаабытаучууталлаабыт.
* 1937 с. — [[ЫБСЛКС]] чилиэнэ буолар.
* 1937—1939 сс. — [[Саха АССР]] {{comment|Наркомпрос|Народный комиссариат просвещения}} анааһынынан Өймөкөөн оройуонун 1 №-дээх Бороҕон толорута суох орто оскуолатыгар саха тылын уонна география учууталынан үлэлээбитэ.
* 1939 с. — Таатта оройуонун Байаҕа толорута суох орто оскуолатыгар саха тылын учууталынан анаммытаанаммыт.
* 1941 с. — Хара-Алдан бастакы сүһүөхтээх оскуолатын сэбиэдиссэйинэн ананан үлэлээбитэүлэлээбит.
===== Сэрии кэмнэригэркэмигэр =====
* 1942 сыл бэс ыйыгар {{comment|РККА|Рабоче-Крестьянская Красная Армия}} кэккэтигэр ыҥырыллар. 1942 сыл атырдьах ыйыттан 1943 сыл тохсунньутугар дылы Иркутскай уобалас мальта станциятыгар младшай командирдар курстарыгар сылдьар.<br />
* 1943 сыл тохсунньутугар ефрейтор сололонон Арҕаа фроҥҥа барарбарбыт.
* 1943 сыл кулун тутар 7 күнүгэр Гжатск куорат аттыгар сэриилэһэ сылдьан, мина бытархайа түһэн, бааһырыы ылбытаылбыт. Ый кэриҥэ Москва уобалаһын Загорск куоратыгар бааһын эмтэммитээмтэммит. Ол кэннэ Арҕаа фроҥҥа төннүбүтэтөннүбүт.
* 1943 сыл сайыныгар Орел-Курск тоҕойун кыргыһыытыгар кыттыбытакыттыбыт.
* 1943 сыл от ыйын 11 күнүгэр көҥү көтүү холонуутун кэмигэр, миинэҕэ үлтү тэптэрэн, икки атаҕар ыараханнык бааһырбыта (бэчээккэ суруллубутунан, өстөөҕү кыргыһыынан чуҥнааһын кэмигэр). Ыараханнык бааһырбытынан, госпитальга икки атаҕын тобуктарынан үөһэ ампутациялабыттара. Ыарахан баастаахтары Уралга эвакуациялабыттара. Лысьва куоракка 1944 сыл муус устарыгар дылы сытан эмтэммитэ. Ол сыл муус устар ыйын саҥатыгар Улан-Удэ куоракка ыыппыттара, протезтаммыта. 1944 сыл балаҕан ыйын саҕаланыытыгар госпитальтан таһаарбыттара.
===== Сэрии кэннинээҕи сыллар =====
* 1944 с. — Сылаҥ сэттэ кылаастаах оскуолатыгар история учууталынан үлэлээн барбытабарбыт.
* 1948 с. — {{comment|ВКП(б)|Всесоюзная Коммунистическая партия (большевиков)}} чилиэнэ.
* 1962 с. — бэс ыйын 12 күнүгэр «Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учууталын» аата иҥэриллибитэиҥэриллибит.
* 1963 с. — [[Саха государственнай университета|Саха государственнай университет]] историко-филологическай факультетын историяҕа салаатын бүтэрбитэбүтэрбит.
* 30-ча сыл оҕолору кытта үлэлээбитэүлэлээбит. Чурапчы педагогикаҕа училищетын, Чурапчы орто оскуолатын историяларын чинчийбитэчинчийбит. Саха Сиригэр гражданскай сэрии туһунан матырыйааллары хомуйбутахомуйбут, ол иһигэр гражданскай сэрии кыттыылаахтарын кытта суруйсубутасуруйсубут. Хомуйбут матырыйаалларыгар олоҕуран оскуола историяҕа [[Түмэл]]ин тэрийбитэтэрийбит.
* Өр кэмҥэ партбюро секретарынан, олохтоох профсоюз бэрэссэдээтэлинэн талыллан үлэлээбитэ. Сельсовет депутатынан, ССКП райкомун чилиэнинэн талылла сылдьыбытасылдьыбыт.
* Үгүс сыралаах, эҥкилэ суох үлэтин иһин С. К. Макаров аата Чурапчы орто оскуолатын, райисполком, [[ЫБСЛКС]] райкомун, аҕыс кылаастаах Кытаанах оскуолатын Ытыктабыл кинигэлэригэр суруллубутасуруллубут.
* 1965 с. — кулун тутар 24 күнүгэр «РСФСР оскуолатын үтүөлээх учууталын» аата иҥэриллибитэиҥэриллибит.
* 1969 сыллаахха бэс ыйын 12 күнүгэр ыалдьан өлбүтэөлбүт.
Степан Кузьмич тус бэйэтин олоҕор дьоллоох, элбэх оҕолоох ыал иһирэх, иэйинньэҥ майгылаах аҕата этэ. Кэргэнин Ольга Акимовналыын биэс оҕолоро бары талбыт курдук идэни баһылаабыттара. Киһи киэнэ киилэ. саха саарына, оҕону-ыччаты иитэргэ-такайарга айдарыылаах, иһиттэн иһирэх майгылаах кини этэ. Оҕо-аймах кутун тутар кэпсээннээх, дириҥ билиилээх, үтүөкэннээх учуутал биир идэлээхтэрин, үөрэнээччилэрин, бар дьонун ортотугар дириҥ ытыктабылынан туһанара. Мэлдьи үлэ үөһүгэр сылдьара. Кылгас олоҕун дьоһуннук олорбута, дэлэҕэ кинини билэр дьон «Чурапчы Маресьева» диэн аат иҥэриэхтэрэ дуо.<ref>Саха Маресьева. — «Чолбон» — 1997 — № 9</ref>
 
== Дьиэ кэргэнэ, аймахтара ==▼
* Кэргэнэ — Макарова Ольга Акимовна, тыыл бэтэрээнэ, педагогическай үлэ бэтэрээнэ. ▼
▲оҕолоро:
* Анатолий Степанович (04.08.1945) — пенсионер, сантехник. ▼
* Зинаида Степановна (1947) — [[Аммосов Максим Кирович|М. К. Аммосов]] аатынан Хотугулуу-Илин Федеральнай университет биолого-географическай факультетка кафедра доцена. ▼
* Татьяна Степановна (21.07.1949) — Дьокуускайдааҕы художественнай лицейга преподаватель. ▼
* Степан Степанович (07.09.1957) — Федеральнай казначейство Саха Сиринээҕи Салалтатын информационнай технологияларга главнай специалиһа. ▼
* Афанасий Степанович (26.12.1953) — ООО «Дисплей», специалист. ▼
 
== Наҕараадалара, ытыктабыл бэлиэлэрэ ==
* Аҕа дойду сэриитин II ст. уордьана (30.05.1951)<ref>{{Подвиг Народа|80669385|title=Наградные документы}}</ref>
* «За победу над фашисткой Германией 1941—1945 гг.» — мэтээл
* «Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Германияны кыайыы иһин 1941-1945 сс.» мэтээл (23.09.1946)
* «За доблестный труд в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 годы» (1946) — мэтээл
* «Аҕа дойду сэриитигэр 1941-1945 сс. килбиэннээх үлэ иһин» мэтээл (1946)
* «За победу над Германией» (23.09.1946)
* «РСФСРСаха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала» (19651962)▼
* орден "Отечественной войны II степени" (ССРС Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун 1951 сыл ыам ыйын 30 күнүнээҕи Уурааҕа)
* «Саха АССРРСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала» (19621965)
▲* «РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала» (1965)
* [[Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтэ|Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин]] Президиумун Ытык грамотата (1958)
* ЫБСЛКС обкомун Ытык грамотата
* Чурапчы оройуонун бастакы ытык киһитэ (1967)<ref>[http://adm.churap.ru/Pochet.htm Чурапчы улууһаулууһун ытык дьоно]</ref>
* Чурапчы оройуонун ытык комсомолеһа
 
== С. К. Макаров туһунан ==
* Р. М. Саввин. Улуус киэн туттар учууталлара. — Саха Маресьева (С. 36—43) — Дьокуускай{{Дь.}}, 1998.
* В. Ф. Афанасьев. Ветераны Отечественной войны и педагогического труда. — Якутск, 1983.
* И. М. Павлов, С. Г. Старостин, Р. Р. Абрамов. [[Чурапчытааҕы педагогика училищета|Чурапчытааҕы педагогическай училище]] (историческай очерк). — Чурапчы, 2004.
* Саха Маресьева. — «Чолбон» — 1997 — № 9.
 
== Аатын үйэтитии ==
== С. К. Макаров кэриэһигэр ==
2011 с. — [[Чурапчы улууhун гимназията|Чурапчы гимназиятыгар]] С. К. Макаров аата сүктэриллэриҥэриллибит.<ref>[http://www.churap.ru/god2010/Gimn/Index.htm С. К. Макаров аатынан Чурапчы гимназията]</ref>.
 
▲== Дьиэ кэргэнэ, аймахтара ==
▲* Кэргэнэ — Макарова Ольга Акимовна, тыыл бэтэрээнэ, педагогическай үлэ бэтэрээнэ.
оҕолоро:
▲* Анатолий Степанович (04.08.1945) — пенсионер, сантехник.
▲* Зинаида Степановна (1947) — [[Аммосов Максим Кирович|М. К. Аммосов]] аатынан Хотугулуу-Илин Федеральнай университет биолого-географическай факультетка кафедра доцена.
▲* Татьяна Степановна (21.07.1949) — Дьокуускайдааҕы художественнай лицейга преподаватель.
▲* Степан Степанович (07.09.1957) — Федеральнай казначейство Саха Сиринээҕи Салалтатын информационнай технологияларга главнай специалиһа.
▲* Афанасий Степанович (26.12.1953) — ООО «Дисплей», специалист.
 
 
<gallery widths=160 heights=200>
Билэ:Makarov_SK.jpg|<small>Степан Кузьмич Макаров, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала</small>
Билэ:Макаровтар.jpg|<small>Степан Кузьмич Макаров дьиэ кэргэнэ</small>
</gallery>
70 устуруока ⟶ 93:
[http://www.churap.ru/god2010/Gimn/SKMakarov.htm С. К. Макаров аатынан Чурапчы гимназията]
 
[[Категория:Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтара:Чурапчы улууһа]]▼
[[Категория:Дьоннор алпабыытынан]]
[[Категория:1917 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Атырдьах ыйын 5 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Сылаҥ нэһилиэгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:1969 сыллаахха өлбүттэр]]
[[Категория:Бэс ыйын 12 күнүгэр өлбүттэр]]
▲[[Категория:Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтара]]
[[Категория:РСФСР оскуолатын үтүөлээх учууталлара]]
[[Категория:Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учууталлара]]
[[Категория:Чурапчы улууһун ытык дьоно]]
[[Категория:СГУ бүтэрбиттэр]]
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/wiki/Макаров_Степан_Кузьмич»