Александров Василий Тимофеевич - Баһаатай: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Амма — Наахара нэhилиэгин Таас-Өттү Көрдүгэн диэн сиригэр Харитонова Татьяна Петровна уонна Александров Тимофей Александрович дьиэ кэргэттэригэр 1930 сыллаахха кулун тутар ый 10 кунугэр төрөөбүтэ. 1940 с. Амма-Наахара оскуолатыгар уерэнэн иhэн, трахома уонна былчархай ыарыыта буулаан, сыл аҥарынан үөрэҕин тохтоторго күhэллибитэ. Эһиилигэр Аҕа дойдуну көмүскүүр сэрии буолан, дойду үрдүнэн сут-кураан дьыллар саҕаламмытара. Аҕата ыарахан ыарыыттан ыалдьан өлөн, оҕо сааска оонньууру — көрүлүүрү билбэккэ, оччотооҕу кэм оҕолорун сиэринэн, күүһэ кыайар үлэтигэр, сааскы ыhыы кэмигэр сир хорутуутугар оҕуhу сиэтэн, аты хаамтаран, үктэтэр миэлинсэҕэ, малатыылкаҕа күнү быhа оҕус, ат үүрэн Улуу Кыайыыга бэйэтин сэмэй кылаатын киллэрсибитэ. Кыайыы кэнниттэн кыра колхозтары бөдөҥсүтүү үлэтэ дойду үрдүнэн ыытыллыбыта. Болугур сиригэр-уотугар бытархай колхозтар холбоhон «Правда» колхоз тэриллибитэ. Колхоз сүөһүтүн ахсаана элбээн биир улахан хаһаайыстыбаҕа кубулуйбута. Бу сыллартан саҕалаан Василий Тимофеевич сайынын оту бэлэмнээһиҥҥэ көлө-илии биригээдэтин тэрийэн, бэйэтэ звеноводтаан улэлээн-хамсаан барбыта. 1950 сылтан бугулламмыт оту утары кэбиhэн иhэр суолу (методы) биир бастакынан саҕалаан бэриллибит былааны аhара куоhаран, бастыҥнар кэккэлэригэр куруук инники куеҥҥэ сылдьыбыта. Хас сыл ахсын үлэ түмүгэ тахсыылаах буолан республика, оройуон салайааччылара, хаhыат үлэhиттэрэ элбэхтик кэлэн билсэн бараллара. Бу барыта үрдүк тэрээһиннээх, дьулуурдаах үлэнэн ситиһиллэрэ. Ол курдук оттуур ходуһа күрүөлэнэн, сүөһү тэпсиититтэн быыһаммыта. Сыл аайы оттуур сир ыраастанара. Үлэ режимэ кытаанахтык тутуһуллара. Ол иһин сыллата үлэ түмүгэ тупсан иһэрэ. Звено кирбииттэн кирбиилэргэ дабайан испитэ. Оройуоҥҥа, республикаҕа чемпион үрдүк аатын ылбыта. Сайынын от ыарахан үлэтигэр үлэлээн баран, аны кыһынын тыаҕа уокка оттор мас бэлэмнээhинигэр эбэтэр хаалыылаах ыччат-комсомольскай ферматыгар старшайынан аныыллара. Ыччат дьону кытта тэҥҥэ үлэлээн, салайан Василий Тимофеевич бу ферматын хайаан да инники кэккэҕэ таһаарара. Маны таһынан хас сыл аайы оскуола оттук маһын бэлэмнээһинигэр көхтөөхтүк кыттара. Эрдэ тахсан бэлэмнэниллиэхтээх маһы суулларара. Кини сыһыарыллыбыт кылааһа сууллубут маһы эрбээн, хайытан сааһылааһыҥҥа хайаан да бастыыра.

 

1961 сылтан Василий Тимофеевич биригээдэтигэр оҕолору үлэҕэ сыһыаран, кыра да күүс үөрэттэххэ-такайдахха эбилик буоларын билбитэ. Ол курдук биир бастакынан Константинов Гоша уонна Павлов Афоня диэн оҕолор улахан дьон биригээдэтигэр киирбиттэрэ. Онтон ыла Баhылай салалтатынан элбэх оскуола о5ото сайыҥҥы сынньаланнарын кэмигэр биригээдэҕэ үлэлээн ааспыттара.

Биригээдэ үс-түөрт киhититтэн атыттара оҕолор буолан ыччат-комсомольскай звенота диэн аатырара. Социалистическай куоталаhыы да ыччат комсомольскай звенолар истэринэн ыытыллара.

Звеновод быһыытынан барыта 35 сыл үлэлээбитэ. Ол тухары Василий Тимофеевич салайбыт звенотугар сүүсчэҕэ чугаhыыр оҕо үлэлээн ааспыт. Звено састааба мээнэ уларыйбата, үлэлии кэлбит оҕолор кырата 3-4 сыл, сорохторо уонунан сылларга үлэлииллэрэ. Үлэлэтэр оҕолоро үгүстэрэ аҥардас ийэ оҕолоро этилэр, кинилэри үлэ үөрүйэхтэригэр, дьону-сэргэни кытта алтыһыыга үөрэтэрэ. Оҕолор сайыҥҥы сынньалаҥнарын кэмигэр от оттоон сүөһүлэрин сыл таһаарар оттоноллоро, онон Василий Тимофеевич элбэх ийэ махталын ылбыта. Василий Тимофеевич оҕону иитэр ньымалара: о5о кыаҕын-дьоҕурун таба көрөн үлэҕэ сөптүк аттаран туруорара. Кыра уолаттары көрө-истэ сылдьалларыгар улахан уолаттары соруйара. Үлэ режима булгуччу тутуһуллара. Барыларыгар биир тэҥник аҕалыы сыһыаннаһар буолан, үлэһиттэрин ытыктабылынан туһанара. Звено чилиэннэрэ бары биир санаанан үлэ былаанын аһары толорорго дьулуһан биир киһи курдук дьулурҕатык үлэлииллэрэ. Сынньалаҥ кэмҥэ көр-күлүү, ырыа-тойук дуорайара. Оҕону үлэнэн иитии теориятын үлэтигэр таба туhанан, билигин Болугурга да, республика да иhигэр Василий Тимофеевич үлэҕэ угуйбут оҕолоро ыал аҕалара, эhэлэрэ буоланнар, үлэhит үтүөлэрэ буоллулар.

 

Василий Тимофеевич үлэтин ситииһиилэрин Республика, оройуон салалталарыттан ылбыт ахсаана биллибэт грамоталара, махтал суруктара, хас да социалистическай курэхтэhиилэр кыайыылаҕа знактара, мэтээллэрэ

туоһулууллар. Олортон сорохторо: