Бастакы Хайахсыт: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
' БАСТАКЫ ХАЙАХСЫТ Омук тыла уһун үйэлэр тухары сыыйа-баайа уларыйа…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна
 
Xaahax (ырытыы | суруйуу)
Тупсардым
1 устуруока:
БАСТАКЫ ХАЙАХСЫТ
 
Омук тыла уһун үйэлэр тухары сыыйа-баайа уларыйан, атын, саҥа тылларынан эбиллэн, сайдан биэрэн иһэр. Саха омук тыла олус былыр-гыбылыргы тыл буолан үгүс тыллара туох суолталаахтара кыайан быһаарыллы-баттарбыһаарыллыбаттар, онтон сорохторо билигин ситэ өйдөммөт буолан эрэллэр. Улахан өрүстэр, сис хайалар, үгүс күөллэр, сирдэр ааттара хаһан, кимнээх ааттаабыттара саҥа быһаарыллыах курдуктар. Саха тылын үөрэтии араас ааттары быһаарыыга ордук туһалааҕынан ааҕыллар.
Үгүс нэһилиэктэр ааттара төрүттээбит дьоннорун ааттарынан аат-таммыттарыгар сөп. Ол курдук 1637 сыллаахха Боотурускай улууһугар Каяхсыт диэн ааттаах киһи баара бэлиэтэммит. ( 1,59 ).
 
Үгүс нэһилиэктэр ааттара төрүттээбит дьоннорун ааттарынан аат-таммыттарыгарааттаммыттарыгар сөп. Ол курдук 1637 сыллаахха Боотурускай улууһугар Каяхсыт диэн ааттаах киһи баара бэлиэтэммит. ( 1,59 ).
 
Багдарыын Сүлбэ хайах диэн тылы маннык быһаарар. Хайах – хаһаас балык, атыннык эттэххэ сыма. Сыма уонна хайах диэн тыллар биир суолтаҕа туттуллар эбиттэр. Сыма укпут - Хайах укпут. ( 2,76 ).
 
Хайах хостоһуу диэн сахалыы оонньуу ыарахан хаһааһы соһон таһаарыыны үтүктэр оонньуу буолуон сөп. ( 3,223 ).
 
1710 сыллаахха Сибиирскэй приказ кинигэтигэр саҥа волостар баар буолбуттар. Олортон Боотурускай улууһугар үс: Ожулунскай, Чакырс-кайЧакырскай уонна Хаяхсытскай диэннэр саҥа үөскээбиттэр. Хайахсыт диэн волость аата Якутскайдааҕы воеводскай канцелярия 1726 сыллааҕы су-ругарсуругар эмиэ киллэриллэ сылдьар эбит. ( 1,12-13 ).
 
1835 сыллаахха Боотурускай улууска 2-с Хаяхсытскай нэһилиэк баар буолбут. ( 1,22 ).
 
1912 сыллаах күһүнүгэр Таатта улууһа үөскээһинигэр бастакы Ха-йахсытХайахсыт нэһилиэгэ онно көспүт. ( 1,23 ). Революция кэнниттэн бу нэһилиэк аатын хаста да уларыппыттар.
Туһаныллыбыт литература.1. Ф.Г.Софронов. Якуты. Мирское управление в 17 - нач. 20 века. Якутск: Якутское книжное изд-во, 1987.- 126 с.
 
Туһаныллыбыт литература.
 
Туһаныллыбыт литература.1. Ф.Г.Софронов. Якуты. Мирское управление в 17 - нач. 20 века. Якутск: Якутское книжное изд-во, 1987.- 126 с.
 
2. Багдарыын Сүлбэ. Мэҥэ ааттар. Якускай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1979.- 288 с.
 
3. П.С.Афанасьев, П.А.Слепцов, В.И.Лиханов и др. Саха тылын быһаарыылаах кылгас тылдьыта. / П.С.Афанасьев редакциятынан - Дьо¬куускайДьокуускай: «Бичик» нац.кинигэ, кыһата, 1994.- 264 с.