Таҥара үөрэҕэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

 

Итэҕэйии – итэҕэли, таҥараны үөскэтэр. Киһи куруук биир санааны санаатаҕына, ол санаата үгэскэ кубулуйар. Үгэскэ кубулуйбут санаалар киһини бэйэтин салайар кыахтаналлар. Бу санаата үчүгэйгэ ыҥырар баҕа санаа буоллаҕына, кэлин бэйэтэ бу санаатын итэҕэл, таҥара оҥостуон, ситиһэргэ дьулуһуон, толоруон сөп. Ол курдук оҕо кыра эрдэҕиттэн үчүгэй киһини үтүктэн үчүгэй киһи буола сатыыр баҕа санааланнаҕына, ол баҕа санаатын үгэс оҥостон ситиһиэн, толоруон, үчүгэй киһи буола улаатыан сөп.

Итэҕэл, таҥара туһата итиннэ саһан сылдьар. Оҕоҕо үчүгэйгэ баҕарар, ыҥырар баҕа санааны үөскэтии таҥара үөрэҕин сүрүн сыала буолар. Ол курдук оҕо үчүгэй киһи буолар баҕа санаатын үгэс оҥостуннаҕына үчүгэй киһи буола улаатар кыахтанарын төрөппүттэр туһаныа этилэр.

 

Саныыр санаабыт “ай” диэн тылбытынан этиллэн баспыт иһигэр саныыр буоламмыт үчүгэйэ эбэтэр куһаҕана соччо араарыллан биллибэт буоллаҕына, ол санаабытын илэтигэр оҥорон таһаардахпытына, быһыыга кубулуттах-пытына “ай” диэн тылбытыгар “ыы” диэн ытааһын сыһыарыыта эбиллэн куһаҕана элбэх буолан тахсара быһаарыллар. Саныыр санаабытын илэтигэр оҥорон таһаардахпытына эрэ үчүгэйэ эбэтэр куһаҕана быһаарыллар кыахтанарын таба өйдүөхпүт этэ.

Киһи үчүгэй, туһалаах айыыны биири эмэни оҥорон олоххо киллэрэринэн, атын оҥорор бары айыылара туһата суохха кубулуйаннар, куһаҕан быһыылары элбэтэллэр. Айыы диэн тыл былыр-былыргыттан, хайа айыллыаҕыттан ыла куһаҕан өйдөбүлэ олус элбэх тыл буолар. Бу тыл сахаларга хаһан даҕаны аҥардастыы үчүгэй өйдөбүллээх тылга кыайан кубулуйуо суоҕа. Ол курдук бу тыл бүтүүтэ «ыы» диэн ытааһын дорҕоонунан бүтэрэ хаһан даҕаны уларыйбат уонна бу тыл элбэхтэ, улаханнык этилиннэҕинэ куһаҕаҥҥа тириэрдиэн сөбүн арыйан көрдөрө сылдьар.

Сэбиэскэй былаас саҕанааҕы курдук «аньыы» диэн сахаларга урут суох тылы туттар, айыы диэн тылбыт бэйэтэ икки өрүттээҕин, куһаҕан өттө элбэҕин арааран билбэт дьон итэҕэл, өй-санаа үөрэҕэр кыра да сыһыаннара суохтар. Бу дьон сымыйа этиилэрин истимиэххэ, оҕолор өйдөрүн-санааларын буккуйумуохха. Ол курдук биир киһи оҥорор быһыылара икки өрүттээх; үчүгэйдээх уонна куһаҕаннаах буолан тахсалларын арааран билбэт дьон, төһө да хас да үрдүк үөрэхтэммиттэрин, учуонай диэн ааттаммыттарын иһин өй-санаа үөрэҕин, тутулуктарын букатын билбэттэрин көрдөрөллөр.

Киһи өйө-санаата икки аҥы тутулуктааҕын; үчүгэйдээҕин уонна куһаҕаннааҕын, сайдыылаах дьон арааран билбиттэрэ икки тыһыынча сыллартан ордон эрэрин, бу кэмҥэ үчүгэй киһи “Христос” таҥара үөскээбитин биһиги итэҕэли үөрэтэр ааттаах тылбыт үөрэхтээхтэрэ, учуонайдара билбэттэрэ уонна ол билбэттэринэн атын дьону, ыаллар баар-суох оҕолорун өйдөрүн-санааларын буорту оҥороллоро, буккуйаллара аһара хомолтолоох.

Төрөппүттэр өй-санаа бу уратыларын билэн биир эмэ оҕону өйүн-санаатын буккуйбакка сахалыы таҥара үөрэҕин тутуһан киһи буолууга, киһилии быһыыланыыга, көрсүө, сэмэй буолууга, барыны-бары харыстыыр өйгө-санааҕа иитэллэрэ, үөрэтэллэрэ буоллар туруктаах өйдөөх-санаалаах кэлэр көлүөнэлэниэ этилэр.

Таҥара үөрэҕэ диэн өй-санаа үөрэҕэ, тыл үөрэҕэ буолбатах. Үчүгэй санааны оҕоҕо, дьоҥҥо иҥэрэн биэрэн үчүгэй санаалаахтары элбэтэн, дьон үчүгэй быһыылары оҥороллорун үксэтии таҥара үөрэҕэр киирсэр. Таҥара үөрэҕэ – хас биирдии киһи барыта билиэхтээх, олоҕор тутуһуохтаах үөрэҕэ буолар. Өй-санаа киһиэхэ иҥэн иһэр уратыларын арааран билэн, ханнык кэмҥэ хайдах дьайарын быһааран үөрэтии олоххо туһата улахан.

- Аҥара күрдьэх маһа, аҥара таҥара маһа. (1,52).

 

Омук дьонун үгүстэрэ ханнык эрэ дьыаланы ситиһэ сатыырга биир санааланнахтарына түмсүүлээх буолуулара үөскүүр. Биһиги сахалар айылҕаны харыстааһыҥҥа биир санааланыыны түргэнник ситиһэр кыахпыт аһара улахан. Ол иһин “Харыстас” таҥара үөрэҕин ылынан, сайыннаран, айылҕабытын харыстыырга бары бииргэ турунуохпут этэ.