Күннүк Уурастыырап: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
4 устуруока:
== Олоҕун олуктара ==
* [[1907]] сыллаахха [[ыам ыйын 9]] күнүгэр [[Амма улууһа|Амма улууһугар]] [[Эмис]] нэһилиэгэр Саппыйа диэн алааска төрөөбүтэ. Аҕата Михаил Егорович Новиков Эмис эмээхсинтэн төрүттээх киһи. Эрдэ өлбүт. Аҕатын аҕата Томтоохоон (Егор Михайлович Новиков) эдэр сылдьан сэниэ ыал, сүөһү ииттэн олорбут. Икки уоллаах, биир кыыстаах эбит. Иккис уола Лэгиэнтэй ойохтоммотох, эдэрэ сылдьан бириискэлэргэ Тайҕаҕа үлэлээбит, кэлин дойдутугар олохсуйбут. Томтоохоон сааһыран баран дьадайбыт. "Биир үүт маҥан аттааҕа, биир маҥан ыттаах этэ. Мин билэрбинэн, улахан кэпсэллээх дьиэ-уот суох этэ. Буор муосталаах кыра сайылыгар ампаар дьиэлээҕэ..." диэн ахтар Петр Захаров диэн Күннүгү кытта оскуолаҕа үөрэммит киһи. Бу киһи ахтарынан Владимир убайдаах дуу, бырааттаах дуу курдук.
* Аҕата өлбүтүн кэннэ ийэтэ атын киһиэхэ ойох тахсыбыт, атын улууска сүктэн барбыт. Уолаттара эһэлэригэр хаалбыттар. Ону Петр Захаров ахтыытыгар маннык быһаарар: "Былыргы үгэһинэн уол оҕо, өтөх төҥүргэһинэн ааттанан, дойдутугар ахаалыахтаах. Эһэтэ... Томтоохоон оҕонньор иитиитигэр хаалбыта". Убайа дуу быраата дуу Павел эмиэ хаалбыт курдук. Салгыы ахтыылаах маннык суруйар: "Кэлин эһэтэ Дьөгүөр Мэхээйэлэбис, (кэргэнинээн) бэйэлэрин кыайан көрүммэт буолан, ыалы кытта эҥэрдэһэн олорбуттара. Владимир Михайлович оҕо сааһыттан тулаайах хаалан, аас-туор аччык, тоҥор-хатар кыһалҕатын билэн үөскээбитэ".
* Эмис нэһилиэгэр 1923 сыллаахха начаалынай оскуола аһыллыбыт. Ол оскуоланы сэбиэт бэрэстээтэлэ Захаров Тимофей Васильевич - Чээбий арыттарбыт, 24 оҕону мунньан үөрэттэрбит. Учууталынан Чемокин Тимофей Васильевич үлэлээбит. П. Захаров ахтыытыгар "Владимир Михайлович биһигиттэн үрдүкү кылааска Николаев Ефим Петровичтыын үөрэнэрэ. Учууталбыт Чемокин бириэмэтэ суох буоллаҕына, Володя Ефимныын биһигини үөрэтэллэрэ" диир. Салгыы П. Захаров "Илин Эмис уолаттарын кытта доҕордоһон кинилэргэ олорон үөрэммитэ быһыылааҕа" диир. Оннук биир кыһын үөрэнэн 1924 сыллаахха Эмис оскуолатын IV кылааһын бүтэрбит.
* 1925 сыллаахха Дьокуускайга Совпартшколаҕа үөрэнэ киирбитэ. «Тимир чыычаах» диэн бастакы хооонун суруйбута.▼
* Онтон 1924-25 үөрэх сылыгар нэһилиэккэ туһалаах дьони буолуохтара диэн, Сэбиэт мунньаҕа быһаарыытынан нэһилиэктэн эт-үүт көрөннөрПавел уонна Владимир Новиковтары [[Абаҕа, Амма улууһа|Абаҕатааҕы]] оскуолаҕа пансион анаан үөрэттэрэ ыыппыттар. Сайынын Эмис нэһилиэгин Сэбиэтигэр сир түҥэтиитигэр суруксуттууллар.
▲* 1925 сыллаахха Дьокуускайга Совпартшколаҕа үөрэнэ киирбитэ. «Тимир чыычаах» диэн бастакы
* 1926 сыллаахха Дүпсүн уонна Мэҥэ улуустарыгар ааҕар балаҕан сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.
* 1927 сыллаахха Иркутскай рабфагар үөрэнэ барбыта. Иркутскай олоҕо суруйааччыга улахан суолталаах кэм этэ. Ханнык эрэ төрүөтүнэн үөрэҕин ситэри бүтэрбэккэ төннөн кэлбитэ.
* [[1942]] сыллаахха Саха Сиринээҕи пединститут тыл уонна литература факультетын бүтэрбитэ, саха тылын уонна литературатын учууталын идэтин ылбыта.
14 устуруока ⟶ 16:
===== Үлэлээбит сирдэрэ: =====
:«[[Кыым, хаһыат|Кыым]]» хаһыат
:[[Эдэр большевик (хаһыат)|«Эдэр большевик» хаһыат]]
:[[Бэлэм Буол|«Бэлэм буол» хаһыат]]
:Дьокуускайдааҕы кинигэ кыһата,
:Радиокомитет, музыкальнай драматическай биэриилэргэ сүрүннүүр
:«Хотугу сулус» альманах, сүрүннүүр
:Саха суруйааччыларын Сойууһа, солбуйар бэрэссэдээтэл
* 1990 сыллаахха муус устар 30 күнүгэр Дьокуускайга ыалдьан өлбүт.
== Айар үлэтэ ==
Айар дьоҕурун сайыннарарыгар кыра эрдэҕинээҕи эйгэтэ, кырдьаҕас доҥҥо иитиллибитэ сабыдыалаабыт буолуон сөп. Төрдүс кылааска Эмис нэһилиэгин оскуолатыгар үөрэнэ сылдьан суруйар быһыылаах эбит диэн ахтар бииргэ үөрэммит киһитэ. Ол эрээри бастакы хоһоонун Дьокуускайга сылдьан 1925
«Коммунист Семен» — саха советскай поэзиятын биир бөдөҥ айымньыларыттан биирдэстэрэ буолар. Сүрүн геройа — норуоттан тахсыбыт, гражданскай сэрии кыттыылааҕа, көскө сылдьар дьону кытта эдэр эрдэҕиттэн алтыһан өрөбөлүүссүйэҕэ кыттыспыт киһи. Поэмаҕа уруккута быстар дьадаҥы дьон саҥа олоххо киирэн бэйэлэрин баҕаларын хоту көҥүл үлэлии-хамсыы сылдьаллара кэпсэнэр. Айымньы биир киһини умсугутар күүстээх өрүтүнэн буолар айылҕаны туойуу, хоһуйуу.
| |||