Күннүк Уурастыырап: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
|||
6 устуруока:
* [[1907]] сыллаахха [[ыам ыйын 9]] күнүгэр [[Амма улууһа|Амма улууһугар]] [[Эмис]] нэһилиэгэр Саппыйа диэн алааска төрөөбүтэ. Аҕата Михаил Егорович Новиков Эмис эмээхсинтэн (ол аата үһүйээн быһыытынан Бөрө Бөтүҥнэртэн) төрүттээх киһи. Эрдэ өлбүт. Онон эдэркээн Владимир аҕатын аҕатыгар Томтоохоон (Егор Михайлович Новиков) диэн оҕонньорго иитиллибит. Томтоохоон эдэр сылдьан сэниэ ыал ахсааныгар киирэр эбит, сүөһү ииттэн олорбут. Икки уоллаах, биир кыыстаах эбит. Иккис уола Лэгиэнтэй ойохтоммотох, эдэр сылдьан бириискэлэргэ Тайҕаҕа үлэлээбит, кэлин дойдутугар олохсуйбут. Томтоохоон сааһыран баран дьадайбыт. "Биир үүт маҥан аттааҕа, биир маҥан ыттаах этэ. Мин билэрбинэн, улахан кэпсэллээх дьиэ-уот суох этэ. Буор муосталаах кыра сайылыгар ампаар дьиэлээҕэ..." диэн ахтар Петр Захаров диэн Күннүгү кытта оскуолаҕа үөрэммит киһи. Бу киһи ахтарынан Владимир убайдаах дуу, бырааттаах дуу курдук.
* Аҕата өлбүтүн кэннэ ийэтэ атын киһиэхэ ойох тахсыбыт, атын улууска сүктэн барбыт. Уолаттара эһэлэригэр хаалбыттар. Ону Петр Захаров ахтыытыгар маннык быһаарар: "Былыргы үгэһинэн уол оҕо, өтөх төҥүргэһинэн ааттанан, дойдутугар хаалыахтаах. Эһэтэ... Томтоохоон оҕонньор иитиитигэр хаалбыта". Убайа дуу быраата дуу Павел эмиэ хаалбыт курдук. Салгыы ахтыылаах маннык суруйар: "Кэлин эһэтэ Дьөгүөр Мэхээйэлэбис, (кэргэнинээн) бэйэлэрин кыайан көрүммэт буолан, ыалы кытта эҥэрдэһэн олорбуттара. Владимир Михайлович оҕо сааһыттан тулаайах хаалан, аас-туор аччык, тоҥор-хатар кыһалҕатын билэн үөскээбитэ".
* Эмис нэһилиэгэр Аччаахы диэн алааска 1923 сыллаахха начаалынай оскуола аһыллыбыт. Ол оскуоланы сэбиэт бэрэстээтэлэ Захаров Тимофей Васильевич - Чээбий арыттарбыт, 24 оҕону мунньан үөрэттэрбит. Учууталынан Чемокин Тимофей Васильевич үлэлээбит. П. Захаров ахтыытыгар "Владимир Михайлович биһигиттэн үрдүкү кылааска Николаев Ефим Петровичтыын үөрэнэрэ. Учууталбыт Чемокин бириэмэтэ суох буоллаҕына, Володя Ефимныын биһигини үөрэтэллэрэ" диир. Салгыы П. Захаров "Илин Эмис уолаттарын кытта доҕордоһон кинилэргэ олорон үөрэммитэ быһыылааҕа" диир. Оннук биир кыһын үөрэнэн 1924 сыллаахха Эмис оскуолатын IV кылааһын бүтэрбит.
* Онтон 1924-25 үөрэх сылыгар нэһилиэккэ туһалаах дьон буолуохтара диэн, Сэбиэт мунньаҕа быһаарыытынан нэһилиэктэн эт-үүт көрөннөр Павел уонна Владимир Новиковтары [[Абаҕа, Амма улууһа|Абаҕатааҕы]] оскуолаҕа пансион анаан үөрэттэрэ ыыппыттар. Сайынын Эмис нэһилиэгин Сэбиэтигэр сир түҥэтиитигэр суруксуттууллар<ref>Петр Захаров ахтыыта // Күннүк Уурастыырап туһунан ахтыылар. Дьокуускай, Бичик, 1993, 180-181 с. </ref>.
* 1925 сыллаахха Дьокуускайга Совпартшколаҕа үөрэнэ киирбитэ. «Тимир чыычаах» диэн бастакы хоһоонун суруйбута. Бу хоһооно М. Аммосов туруорсуутунан Дьокуускайга кэлбит "Сопвич" сөмүлүөккэ анаммыт этэ.
46 устуруока:
== Аатын үйэтитии ==
* Кини аатын [[Амма улууһа|Амма улууһугар]] Эмис орто оскуолата 1983 сыллаахтан сүгэр.
* Дойдутугар дьиэ-музей аһыллыбыта.
| |||