Туһа киһитэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

 

Оҕо өйө-санаата сайдыытыгар ханнык оонньуурдарынан уонна туох оонньуулары оонньообута улахан оруолу ыларын аахайбакка сылдьабыт. Оҕолорбут улаатан истэхтэринэ олохтон, үлэттэн-хамнастан тэйэн иһиилэрэ кыра эрдэхтэринэ ийэ куттарыгар олох, үлэ туһунан үгэстэр иҥэриллибэттэриттэн үөскүүрүн сахалар кут-сүр үөрэхтэрин сөргүтэммит саҥа билэн эрэбит. «Оҕо оонньоон-оонньоон киһи буолар» диэн этиини олус көнөтүнэн ылынар буолан хаалбыппытыттан оҕолорбутун олоххо-дьаһахха сыһыаннаах, үлэҕэ-хамнаска үөрэтэр оонньуурдарынан оонньоппот буолбуппут.

Кыра оҕону үлэҕэ үөрэтиигэ аналлаах сахалар этиилэринэн «Туһа киһитэ» диэн буолар. Бу этии оҕо олох кыра эрдэҕиттэн тугу эмэни кыайар, көтөҕөр буолуоҕуттан ыла саҕалаан дьиэ иһигэр көмөлөһө, ону-маны аҕалан биэрэригэр үөрэтииттэн тирэх ылар. Оҕо ону-маны сыһан-соһон аҕалбытыттан, көмөлөспүтүттэн дьоно үөрдэхтэринэ, хайҕаатахтарына үөрэн-көтөн чаҕаарыйан, туһата өссө эбиллэн, кыаҕа баарынан көмөтө элбээн иһэрин таба туһанан үчүгэй үгэстэри иҥэринэрин ситиһиэххэ сөп.

 

 

Оҕо туһалааҕы оҥоро сатааһына үчүгэйи оҥорорго үөрэнии буолар. Туһа киһитэ буолуу оҕо олох кыра, тугу эмэни кыайан соһор буолуутуттан ыла саҕаланар. Кыайарынан туһалаах дьыалалары оҥоро үөрэниитэ үлэлииргэ, ону-маны сатыырга, үгэстэри үөскэтинэргэ туһалыыр.

Оҕо кыра, бэйэтэ өйдөөбөт эрдэҕинэ оонньоон, көмөлөһө сылдьан, туһа киһитэ буола үөрэммит үгэстэрэ ийэ кутун үөскэтэллэр уонна үйэтин тухары дьайа сылдьаллар. Ол иһин оҕону кыра эрдэҕинэ туһа киһитэ буолууга, үлэҕэ-хамнаска, үчүгэй киһи оҥорор быһыыларын оҥорорго үөрэтии, улаатан үчүгэй майгылаах, кыайыылаах үлэһит буоларыгар олук буолар. (2,50).

 

 

 

2. Каженкин И.И. Үлэ - олох үөрэҕэ. - Дьокуускай: УПК ТРИ, 2010. - 100 с.