Туманов Иосиф Михайлович

Иосиф Михайлович Туманов (дьиҥнээх араспаанньата — Туманишви́ли; 1909—1981) — сэбиэскэй артыыс, тыйаатыр уонна маассабай туруоруу биллиилээх режиссера, уһуйааччы. ССРС народнай артыыһа (1964). Сталин аатынан иккис истиэпэннээх бириэмийэ лауреата (1950). 1980 сыллаахха Москваҕа ыытыллыбыт олимпия сайыҥҥы оонньууларын үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһыллыытын уонна сабыллыытын сүрүн туруорааччыта.

И. М. Туманов родился 1909 сыллаахха тохсунньу 2 (15) күнүгэр Тифлис (билиҥҥитэ Тбилиси) куоракка төрөөбүтэ.

Сыанаҕа 1923 сыллаахтан оонньоон барбыта. Ю. А. Завадской салайар драматическай куруһуогун ситиһиилээхтик бүтэрбитэ (1929). Завадской Театр-студиятын артыыһынан үлэлии сылдьан (1925—1932) хас да сүрүн оруолга оонньообута. 1933—1934 сыллардаахха — үлэһит дьон Москватааҕы уус-уран театрын сүрүн режиссёра; 1934—1936 сыллардаахха — Саҥа театр режиссера.

1936 сылтан режиссуранан дьарыктанар, 1938—1946 сыллардаахха — К. С. Станиславскай аатынан Опера тыйаатырын сүрүн режиссера (1941 сылтан — К. С. Станиславскай уонна Вл. И. Немирович-Данченко ааттарынан музыка Москватааҕы академическай тыйаатыра). 1946—1953 сыллардаахха — оперетта Москватааҕы тыйаатырын салайааччыта.

1953—1961 сыллардаахха — А. С. Пушкин аатынан драма Москватааҕы академическай театрын сүрүн режиссера. 1961 сылтан сийиэс Кириэмиллээҕи дыбарыаһын сүрүн режиссера, ону сэргэ 1964—1970 сыллардаахха — Улахан театр сүрүн режиссера.

1951 сыллаахтан ГИТИСка уһуйааччынан үлэлээбитэ. 1965 сыллаахтан профессор. 1970 сыллаахтан — ГИТИС режиссура хаапыдыратын сэбиэдиссэйэ.

И. М. Туманов 1981 сыллаахха от ыйын 8 күнүгэр өлбүтэ. Москваҕа Ваганьковскай кылабыыһаҕа көмүллэ сытар.