Лексикография: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
3 устуруока:
Тыл сылабаарнай састаабын, туох эмэ биир сүрүнүнэн түмэн, тиһил курдук көрдөрөр кыаллыбат, биирдиилээн эрэ тылларынан хомуйан, көрдөрүөххэ сөп. Ол соругу, тылга тылдьыттары оҥорон , ситиһиллэр. Тылдьыт икки сыалга наада буолар: билим сыалыгар уонна литэрэтиирэлии тылы сүрүннүүргэ. Бастакы сыалга тылдьыт хаһан баҕарар оҥоһуллуон сөп, оттон иккискэ норуот култууратын сайдыытын тустаах кэрдииһигэр, сурук-бичик уонна уус-уран литэритиирэ үөдүйэн, литэрэтиирэлии тыл төрүттэммитин кэннэ оҥоһуллар.
Тылдьыттарга даҕаны баайын олох толору түмэн көрдөрүү хаһан да кыаллыбат. Ол тыл сылабаарнай састааба, бииринэн, олус киэҥиттэн уонна тус-туһунан араҥалара бары биир тэҥник туттуллубуттарыттан, иккиһинэн, күн аайы кэриэтэ уларыйа-тэлэрийэ турарыттан тахсар. Ол иһин, холобур, нуучча тылыгар [[Даль Владимир Иванович|В.И.Даль]] “Толковый словарь живого великорусского языка”, саха тылыгар [[Э.К.Пекарскай]] “Словарь якутского языка” диэн үлэлэрин курдук бастыҥ оҥоһуулаах эрэ тылдьыттар тыл баайын ордук толору көрдөрөр кыахтаахтар.
Уопсастыба сайдыытыгар тылдьыт суолтата бэрт улахан. Киһи билиини-көрүүнү тыл эрэ көмөтүнэн ылынар, тыл эрэ көмөтүнэн өйө-санаата үүнэр. Тыл киһиэхэ ааспыты да аҕалар, ырааҕы да чугаһатар. Ол уунар көлүөнэҕэ ордук суолталаах. Тыл суоҕа буоллар, үүнэр көлүөнэ инники күлүөнэлэр үөрэйэхтэрин, өйдөрүн кыайан түргэнник ылыныа суоҕа этэ. [[Польша]] учуонайа [[Витольд Дорошевскай]] маннык суруйар: “Языкознание следует признать наукой не только общественно- исторической, но и общественно-педагогической, воспитательной, этот общественно-воспитательный аспект его наиболее ясно виден в лексикографии, главным стремлением которой... является стремление к тому, чтобы интеллектуальное развитие общества происходило в той сткепени, в какой это только это возможно...” (Дорошевский, 51). Манна тыл уопсастыбалыы көстүү быһыытынан муҥура суох иитэр-үөрэтэр күүһэ ыйыллар. Кырдьыга да, уопсастыба үүнэр көлүөнэни туох ханнык иннинэ тыл күүһүнэн иитэр. Оттон хас биирдии киһи, ордук үүнэр ыччат тылы үчүгэйдик баһылыырыгар тылдьыттар быһаччы көмөлөөхтөр. Олохтон көстөрүнэн, сайыылаах уопсастыба тылдьыта суох табыллыбат. Тылдьыт, тылга үөрэйэҕэ суох саҥа үүнэр ыччакка эрэ буолбакка, общество хас биирдии киһитигэр наадалаах. Тылдьыкка норуот үйэ-саас тухары олоҕурбут өйө-санаата эрэ көстөр буолбатах, билим, култуура саҥа ситиһиилэрэ, саҥа өйдөбүллэр эмиэ киирэллэр. Онон тылдьыт билим, техника, култуура, искусство саҥа ситиһиилэрин маассабай ааҕааччыга дөбөҥнүк тириэрдэр тоҕоостоох ыйынньык буолар.
| |||