Азия регионнара: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
''''А́зия''' — сирин иэнинэн уонна нэһилиэнньэтин ахсаанынан аан дойдуга…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна |
(уратыта суох)
|
22:59, 4 Сэтинньи 2016 барыл
А́зия — сирин иэнинэн уонна нэһилиэнньэтин ахсаанынан аан дойдуга саамай улахан континент. Европаны кытта бииргэ силлиһэн Евразия материгын үөскэтэллэр. Азия сирин-уотун уопсай иэнэ 43,4 мөл км2, нэһилиэнньэтин ахсаана 4,2 млрд киһи. Азияҕа уонунан бөдөҥ уонна кыра государство баар. Хас биирдии государство айылҕата, хаһаайыстыбата уратылаах. Айылҕа, хаһаайыстыба уратыларын көрөн Соҕуруулуу-Арҕаа, Соҕуруу, Киин, Орто, Илин уонна Соҕуруулуу-Илин Азияны араартыыллар.
Соҕуруулуу-Арҕаа Азия
Бу бөлөххө Туурсуйа, Иран, Афганистан, Саудовскай Аравия уонна Аравия тумул арыыга баар кыра государстволар киирэллэр. Итини барытын ардыгар "Чугас Илин дойдулар" уонна "Орто Илин дойдулар" диэн ааттыыллар. Соҕуруулуу-Арҕаа Азия - аан дойду саамай былыргы культурата үөскээбит сириттэн биирдэстэрэ. Биһиги эрабыт быдан иннинэ онно сири оҥоруу, сүөһүнү иитии, үгүс ремесло, сири нүөлсүтүү баара.
Орто, Киин Азия
Бу бөлөххө Казахстан, Киргизия, Таджикистан, Туркмения, Узбекистан, Монголия уонна Кытай улахан өттө киирэр.
Илин Азия
Илин Азия территорията балачча улахан, Чуумпу акыйаан биэрэгин кыйа тыһыынчанан биэрэстэни тайыыр. Материк ити чааһыгар Корея тумул арыытын государстволара, Хотугулуу-Илин уонна Илин Кытай, арыыларга - Япония государствота бааллар.
Соҕуруу Азия
Соҕуруу Азия - биһиги планетабыт биир хойуу нэһилиэнньэлээх оройуона. Аан дойду нэһилиэнньэтин 1/5 кэриэтэ буолар. Азия континенын ити чааһыгар территориятын кээмэйинэн, географическай балаһыанньатынан уратылаах сэттэ дойду баар. Саамай сүдү дойдута - Индия. Саамай кыралара - Гималайга баар Бутан королевствота. Ол дойдулар үгүстэрэ акыйааҥҥа тахсыылаах, арай Непал уонна Бутан акыйаантан ыраах сыталлар.
Соҕуруулуу-Илин Азия
Соҕуруулуу-Илин Азияҕа Индокитай тумул арыытыгар уонна Малайскай архипелаг арыыларыгар баар дойдулар киирэллэр. Материк ити чааһын бөдөҥ государстволара Индонезия, Лаос, Вьетнам, Филиппиннэр, Малаккскай силбэһиигэ ити регион саамай кыра дойдута - Сингапур баар.
