Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
|
|
|
=== Экология ===
[[Билэ:Lake Balkhash May 2007 3.JPG|thumb|200px|Балхаш]]
Балхашка Арал катастрофата хатыланыах куттала баар. Онно хас да төрүөт баар. 1970 сыллартан саҕалаан Или уутун туттуута уонна Капчагай водохранилищетын уунан толоруута (онно 39 км³ уу барбыт) өрүс уутунан хаачччыйыы 2/3 аччаабыт уонна күөл таһыма түспүт. Уу таһыма сылга 15.6 см аччаабыт, 1946 сыллаахха дылы уу таһыма 9,2 см аччыыр эбит<ref> name="http://www.kz.undp".org/library_of_publications/files/2496-24188.pdf Водные ресурсы Казахстана в новом тысячелетии</ref>. 1972 сылтан 2001 сылга дылы кыра туустаах Алаколь сүтэ сылдьыбыт, оттон Балхаш соҕуруу өртө 150 км² иэнэ аччаабыт. 16 күөллэр системаларыттан 5 эрэ ордубут. Кумах тэнийиитэ бассейн 1/3 ылбыт<ref> name="http://www.centrasia".ru/newsA.php?st=1128411000 Спасти уникальное озеро. Стремительно мелеет казахстанский Балхаш</ref>. Күөл куурбут сирдэриттэн туустаах быыл үөскээн Азиятааҕы быыллаах буурҕаларыгар кылаатын киллэрэр уонна регион климатыгар дьайыыны оҥорор<ref> name="undp2"http://www.kz.undp.org/library_of_publications/files/1030-25100.pdf Или-Балхаш — Концепция устойчивого развития</ref>.
[[Билэ:Balkhash copper smelting complex.jpg|thumb|200px|left|Балхаштааҕы хайа уонна металлургия кэмбинээтэ]]
Өссө биир сүрүн экологияны буортулуур биричиинэ Балхаштааҕы хайа металлургиятын кэмбинээтин киртиитэ буолар. 1990 сылларга кэмбинээт киртитиитэ сылга 280-320 тыһ. тонна тиийбит уонна күөлгэ 76 тонна алтан, 68 тонна цинк, 66 тонна сибинээс сөҥмүт. Ол сылтан киртитии сабардама икки төгүл улааппыт. Ону таһынан буортулуур веществолар күөлгэ хвостохранилищелар нөҥүө, быыллаах буурҕалар киирэллэр<ref> name="http://www.zakon".kz/64827-osnovnaja-problema-ozera-balkhash.html Основная проблема озера Балхаш — плохое качество воды – А.Самакова</ref>. Экологияны сөргүтүү миэрэлэринэн Капчагай водохранилищетын уутун толоруутун тохтотуута, кэмбинээт кирдээх уутун ыраастааһына, сири нүөлсүтүүнү аччатыы уо.д.а<ref name="ilec" />. 2005 с. Аан дойдутааҕы экология форумугар «Казахмыс» корпорация эһиил экологияны киртиппэт производствотын тутуутун бүтэрэрин туһунан эппит, оччотугар киртитии 80-90 %<ref> name="http://www.zakon".kz/64827-osnovnaja-problema-ozera-balkhash.html Основная проблема озера Балхаш — плохое качество воды – А.Самакова</ref> аччыахтаах.
Балхаш күөл сүрүн киртитээччилэринэн буолаллар: ыарахан металлар (алтан уонна цинк), ону таһынан ниэп бородуксуйалара, феноллар уонна фторидтар.
|
