Бикипиэдьийэ:Бу туһунан

Буокса (от англ. box — удар, пощечина) — спорт контактнай көрүҥэ, күөн көрсүү, спортсменнар бэйэ-бэйэлэрин төбөҕө, искэ, түөскэ охсоллор. Рефери киирсиини хонтуоруоллуур, раунд 3 эбэтэр 12 буолуон сөп. Кыайыыны утарааччыта оҕуннаҕына, охтон баран 10 сөкүүндэ иhигэр турбатаҕына, эчэйии ылбыт, салгыы киирсэр туруга суох буоллаҕына биэрэллэр. Тэҥ киирсии буоллаҕына, судьуйа очкону ааҕар, ким очкота элбэх ол кыайар.

Буоксаҕа, саамай сүрүнэ спортсмены техническэй, тактическай өрүттэрин бэлэмнээhин буолар. Тренердэртэн ыйытыы түмүгүнэн, үгүс тренер тактическай дьарыгы бастакы миэстэҕэ туруорар эбит. Ол эрэн, маннык бэлэмнээһиҥҥэ теорията уонна методиката ыарахан буолар эбит.

Буоксаҕа үөрэтии сыала-соруга – буоксаҕа техническэй, тактическай өттүнэн бэлэм буоларга үөрэтии. Соруктара: 1) Эрчиллии кэмигэр бэлэмнээhин; 2) Техниканы сайыннарыы;

Тактическай дьарыкка бэлэмнээhин

Тактика сүрүн хайысхата условнай уонна көҥүл киирсии, ол эбэтэр иккилии буолан үлэлээhин. Туруоруллубут методика техника сүрүн ис тутулун (сутурук боевой тутута, боевой стойка, хамсаныы, дистанцияттан үлэлээhин), киирэн иhэн охсуу уонна охсуулартан көмүскэнии техниката, көмүскэнии уонна контр-охсуулартан көмүскэнии. Маннык бокса ньыматынан спортсмен таhыма үрдүүр, сайдар услуобуйата үөскүүр.

 Күрэхтэhии аналиhын түмүгүнэн, үгүс боксер киирэн иhэн охсуута (47%), онтон киирэн иhэр сопернигы көрсүү(встречнай удар, 28%), көмүскэнэн баран охсуу (25%). Маннык анализтааhын түмүгүнэн, үгүс спортсмен киирэн иhэн охсууну ордорор эбит.
Туох баар көмүскэнииттэн илии көмүскэлэ элбэх (49%), атах көмөтүнэн көмүскэнии (33%), сүрүннээн көндөй көҕүhү көмүскэнии (туловище,18%). Тоҕо диэтэр, илиинэн көмүскэнии саамай боростой уонна түргэн ньыма буолар. Маннык ньыманы сирдэтэн киhи этин итиитэ үрдүүр уонна киирэн иhэн охсуу ньыматын кэмигэр сөпкө туhанар. Боксер күрэхтэhии кэмигэр туох баар этин-сиинин сатаан көмүскэниэхтээх.

Үрдүк таhымнаах маастарстыбаҕа тиийии, спорстмен сүрүн соруга элбэх күрэхтэhиилэргэ кыттыы, дьүккүөрдээхтик, дьаныардаахтык дьарыктаныы. Бэлэмнэнии, хамсааhын илии-атах, көҕүс көмөтүнэн барар. Маннык техническэй өттүн туhаныы. Практика көрдөрөрүнэн бу үөhэ этиллибити туттуллар. Бу балартан саамай суолталааҕа атах үлэтэ, тоҕо диэтэр барыта атах көмөтүнэн оноhуллар. Илиинэн противнигы араас албаhы туттан албынныахха, киитэрэйдиэххэ, ситиэххэ сөп. Оттон көҕүс көмөтүнэн противнигы муннарыахха сөп, холобур равновесиятыттан сүтэрии. Араас ньыманы булуохха сөп. Серияларынан эбэтэр одиночнай охсууларынан. Контр-атакующай хамсаныы бастакы эбэтэр иккис удар кэнниттэн охсуу. Саамай сүрүн ирдэбил буолар боксер бу ньымалары араастаан уларыта сылдьан онороро. Ол эрэн көмүскэнэрин умнуо суохтаах.

Буокса методическай көрүнэ

 Практика көрдөрөрүнэн бокса техническэй өттө бириэмэтинэн тактическай ньыматтан арыый инники сайдан иhэр. Ол эрэн бииргэ барар.
 Техникаҕа үөрэтии, боксер сүрүн положенията тактическэй суолталааҕынан биллэр. Рингэ иhигэр хамсаныы, киирсии дистанцияттан сылдьан противнигы үөрэтии. Бу тактика бастыкы көрүннэрэ.
 Бокса теорията уонна методиката техническэй удардары үөрэтии, холобур: бастаан ханас уонна уна илиинэн көнөтүк охсуу, ол кэнниттэн боковойдары охсуу төбөҕө уонна көҕүскэ. Аллараттан охсуу.
 Туох баар техническэй приемнар үөрэтиллэллэр уонна сайдаллар, киирэн иhэн охсуу, защита кэнниттэн охсуу уонна киирэн истэхтэринэ көрсүү. Араас ньыманан сайдыы таhыма үрдүүр. Холобур, ханас илиинэн төбөҕө көнөтүк охсууну, боксердар атака кэмигэр эбэтэр защитаҕа туhаналлар. Миэстэҕэ туран, биитэр киирэн иhэн. Онтон ханас илиинэн охсуу кэнниттэн, эппиэттээhин үлэтэ саҕаланар. Кэннигэр хааман иhэн уонна миэстэҕэ туран.
 Ордук чуолаан индивидуально эбэтэр параҕа туран дьарыктаныы, охсуу ньымаларын үөрэтии ордук суолталаах. Холобура, сиэркилэ иннигэр туран боксер охсууларын, сыыhаларын көрүнэр, үөрэтэр, бу табыгастаах бэлэмнэнии. Сарсыарда индивидуально бэлэмнэнии. Киэhээ боксердары кытары. Дьарык бэлэмнэниитэ араас буолар. Холобур, скоростно-силовой, ОФП, школа бокса уо.д.а. Манна тренер сүбэтэ, амата улахан оруолу оонньуур. Бу дьарык күрэхтэhии иннинэ оноhуллуохтаах. Спортсмен маастарыстыбатын үрдэтинэрэ, сайыннарара биир эрэ ыйынан буолбакка. Сылы-сылынан буолар. Кини бэйэтин сыыhаларын көрөн үөрэнэр, сайдар.

Чуолкайдык бэлиэтээн аhарыахха наада. Методическэй бокса көрүнэ уонна ону үөрэтии. Боксер үүнэрэ-сайдара тренер хайдах үөрэнээччитин билэрэ, көрөрө, такайара, уhуйара. Уонна приемнары спортсмен сатаан сөпкө онороро быhаччы суолталаах.

 Күрэхтэhии аналиhын кэтээн көрдөххө, үгүс боксер хотторуута биир таhымнаах, эбэтэр үрдүк кылаастаах противниктарыттан буолар. Түмүктээн эттэххэ спортсмен күрэхтэhиэн иннинэ элбэхтэ дьарыктаныан наада. Сыыhаларын-халтыларын көннөрүнүөн наада. Инникитин хатылаабат туhугар.

Туhаныллыбыт литэрэтиирэ

1) Бутенко Б.И. Специализированная подготовка боксера / Б.И. Бутенко. - М.: Физкультура и спорт, 2007. - 175 с. 2) Верхошанский Ю.В. Основы специальной физической подготовки спортсменов / Ю.В. Верхошанский. - М.: Физкультура и спорт, 2006. - 340 с. 3) Гандельсман А.Б. Физиологические основы методики спортивной тренировки А.Б. Гандельсман, К.М.Смирнов.- М.: Физкультура и спорт, 2008. - 232 с.