Туһа киһитэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
1 устуруока:
'''Туһа киһитэ''' диэн кыра көмөлөһөөччү, ону-маны аҕалан биэрээччи ааттанар.
Оҕо өйө-санаата сайдыытыгар ханнык оонньуурдарынан уонна туох оонньуулары оонньообута улахан оруолу
Оҕо оонньуура аналлаах сыаллаах-соруктаах буолара
Мас ынахтары кэккэлэччи туруортаан, ыам кэмэ кэллэҕинэ ыан, ньирэйдэрин эмнэрэргэ, тардарга оҕо оонньуу үөрэммитэ үгэс буолан ийэ кутугар уурулуннаҕына сүөһүнү сөбүлүүр, көрөр-истэр кыаҕа улаатар. Хонууттан хомуйан ыам кэмигэр сайылыкка аҕалыы бэйэтэ туспа үлэ көрүҥэ буолан ынаҕы хомуйарга, көрдүүргэ үөрэтэр.
19 устуруока:
Курустаал таас үрүүмкэлэр лыҥкынас тыастара, сампааныскай арыгы тоҕо тэбэн эстэрэ, кураанах бытыылка муостаҕа төкүнүйүүтэ бары холбоон кыра оҕо өйүгэр-санаатыгар, ийэ кутугар хаһан да умнуллубат гына иҥэн хаалар кыахтаахтар.
Оҕо улаатан истэҕинэ өйө-санаата сайдан иһэринэн оонньуура эмиэ уларыйан биэрэн иһэрэ
Оҕону кыра эрдэҕинэ иитии, үөрэтии бу кэмҥэ ийэ кута иитиллэринэн ордук улахан суолталааҕын төрөппүттэр билэллэрэ, оҕолорун иитиигэ туһаналлара буоллар эрэллээх кэлэр көлүөнэлээх буолуохтара этэ. Бу үөрэххэ оҕоҕо ийэ кут үөскээһинин кэмин таба быһааран, аһаран кэбиспэккэ олоххо туһаныы ирдэнэр.
Кыра оҕону үлэҕэ үөрэтиигэ аналлаах сахалар этиилэринэн «Туһа киһитэ» диэн буолар. Бу этии оҕо олох кыра эрдэҕиттэн тугу эмэни кыайар, көтөҕөр буолуоҕуттан ыла саҕалаан дьиэ иһигэр көмөлөһө, ону-маны аҕалан биэрэригэр үөрэтииттэн тирэх ылар. Оҕо ону-маны сыһан-соһон аҕалбытыттан, көмөлөспүтүттэн дьоно үөрдэхтэринэ, хайҕаатахтарына үөрэн-көтөн чаҕаарыйан, туһата өссө эбиллэн, кыаҕа баарынан көмөтө элбээн иһэрин таба туһанан үчүгэй үгэстэри иҥэринэрин ситиһиэххэ сөп.
28 устуруока ⟶ 29:
Оҕо туһалааҕы оҥоро сатааһына үчүгэйи оҥорорго үөрэнии буолар. Туһа киһитэ буолуу оҕо олох кыра, тугу эмэни кыайан соһор буолуутуттан ыла саҕаланар. Кыайарынан туһалаах дьыалалары оҥоро үөрэниитэ үлэлииргэ, ону-маны сатыырга, үгэстэри үөскэтинэргэ туһалыыр.
Аан маҥнай туһа киһитэ буолуу туох эмэ дьиэтээҕи үлэҕэ-хамнаска көмөлөһүүттэн, көмө буолууттан, ылан-аҕалан биэрииттэн саҕаланара ордук тиийимтиэ.
Эһэтигэр торуоскатын дуу, бэргэһэтин дуу аҕала охсон биэриитэ көмөлөһүү элбээн иһэрин биллэрэр. Тугу эмэ уһанар аҕатыгар туттар тэриллэрин ыла охсон биэрдэҕинэ улахан туһа, көмө киһитэ, үлэһит буолан иһэр кыахтанар. Улахан киһи тугу оҥороруттан матарбакка, туораппакка кыаҕа тиийэринэн аан маҥнай көмөлөһүннэрэн, онтон салгыы аны бэйэтигэр сөптөөх туттар тэриллэри биэрэн үлэлэтэ, бэйэтэ оҥорорун курдук тугу эмэ оҥотторо үөрэттэҕинэ бэйэтин курдук үлэһит буоларыгар олук ууран биэрэр.
34 устуруока ⟶ 35:
Оҕо туох эмэ туһалааҕы оҥорбутуттан хайҕанар, өссө манньаланар буоллаҕына өссө элбэх туһаны оҥорон иһэр кыаҕа улаатар. Туһа киһитэ буолан тугу эмэ көмөлөһө үөрэниититтэн оҕо үлэлииргэ үгэһэ, онтон кэлин үөрүйэҕэ үөскээн олохсуйар.
Оҕоҕо туһа киһитэ буолуу олоҕор олус туһалаах хаачыстыба буоларын эдэр төрөппүттэр оҕолоро кыра эрдэҕинэ соччо аахайбаттар, улахан наадалаах дьыала курдук санаабаттарыттан кыһаммакка хаалларан, аһаран кэбиһэллэр.
Оҕо кыра эрдэҕинэ туһа киһитэ буола оонньообута үлэлии үөрэниигэ үгэс буолан ууруллан үйэтин тухары туһалыырын умнубатахпытына, аһаран кэбиспэтэхпитинэ табыллар. Оҕо туһа киһитэ буолар кэмэ атаҕар туран хаамар буолуоҕуттан саҕаланан баран бэйэтин өйө-санаата киириититтэн, ол аата 6 сааһын кэнниттэн, аҕыйаан барарын умнубаппыт наада. Бу кэмҥэ оҕо үлэлиир үгэстэргэ үөрэнэн ийэ кута иитиллэрэ ураты түргэн. Имигэс этэ-сиинэ үлэ араас уустук хамсаныыларын олус түргэнник баһылыыр кыахтааҕын маннык холобуртан билиэххэ сөп. Ол курдук сабы иннэҕэ угуу уустук, сытыы харах, имигэс илии наада. Оҕо иннэҕэ сабы угарга үөрэннэҕинэ, тып курдук уга охсон кэбиһэринэн улахан киһини да кыайыан сөп.
Оҕо улаатан бэйэтин өйө-санаата салайар кэмигэр киирбитин кэннэ тугу барытын оҥороругар аан бастаан бэйэтигэр туһалаах өттүн оҥорорго дьулуһар. Бу баҕа санаа аһара баран хаалыыта бэйэмсэх буолуута улаатарыгар тириэрдэн төрөппүттэрин этиилэрин ылыммата элбиир. Кыра эрдэҕинэ үлэлииргэ-хамсыырга, туһа киһитэ буолууга үөрэммит үгэстэрэ эрэ дьайалларыттан улаатан, бэйэтин араас баҕа санаалара элбээбит эдэр киһи, кыра эмэ бириэмэ булунан кырдьаҕас төрөппүттэригэр көмөлөһөр кыахтанар.
Элбэхтик ыаллаах буола оонньуу үөрэммит оҕо элбэх оҕолонон, урууланан төрүт ыал ийэтэ, аҕата буолар кыаҕа олус улахан.
Оҕо кыра эрдэҕинэ өйө-санаата сайдан иһэринэн тугу саҥаны оҥорбута, билбитэ, көрбүтэ өйүгэр-санаатыгар саҥаны айыы, урут билбэтин, оҥорботун оҥоруу буолан ууруллан, иҥэн иһэрэ ураты күүстээх. Оҕо саҥаны айан, киһи оҥорботун оҥорон иһэрэ хаһан баҕарар элбэх.
Оҕо кыра, бэйэтэ өйдөөбөт эрдэҕинэ оонньоон, көмөлөһө сылдьан, туһа киһитэ буола үөрэммит үгэстэрэ ийэ кутун үөскэтэллэр уонна үйэтин тухары дьайа сылдьаллар.
==Туһаныллыбыт литература.==
|