Таҥара дьиэтэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
1 устуруока:
'''Таҥара дьиэтэ''' диэн үтүө, үчүгэй санаалары иҥэринэр, куһаҕан санаалартан ыраастанар дьиэ ааттанар.
Билигин үөрэх-билии сайдан, сэбиэскэй былаас уурайан араас хааччахтара төлөрүйэннэр, кырдьаҕас, аҕыйах ахсааннаах омуктар олохторун суолун уонна үөрэҕин билэ сатыыллара тэнийдэ. Хас биирдии омуктар ааттара-суоллара аан маҥнай атын омуктарга биллиититтэн, сурукка киириититтэн бу омук хаһан үөскээбитэ чуолкайдык быһаарыллар кыахтанна.
Омук атын омук тылын, үөрэҕин аан маҥнай ылынарыгар бэйэтин тылыгар урут суох, саҥа тыллары үгүстэрин хайдах саҥарыллалларынан, суруллалларынан уонна ханнык өй-санаа иҥэ сылдьарын уларыппакка эрэ тылыгар киллэрэр, онтон кэлин бу тылга үөрэнэн истэҕинэ кыратык, тыл бүтүүтүн эрэ уларытан туһанар. Холобурга, элбэх омук туттар тылыгар «Сибиир» диэн тыл киирсэр. Элбэх да омук бу тылы туттуннар бу тыл «ойуурдаах дойду» диэн өйдөбүлэ монгол тылыгар баара суолтатыгар ордук сөп түбэһэр эбит. Үөрэхтээхтэр ити иһин бу тылы монгол тыла эбит диэн быһааран сылдьаллар. Ол эрээри сахалыы “сири-сибиири кэһэн” диэн холбуу этии баара бу тыл суолтатыгар эмиэ сөп түбэһэринэн кэнники чуолкайдаан биэриигэ наадыйар.
13 устуруока:
Нууччалар 17-с үйэҕэ аан маҥнай кэлэн православнай таҥара үөрэҕин тарҕатар кэмнэригэр сахалар таҥара диэн өй-санаа үөрэҕин бэйэлэрэ букатын билбэттэрэ эбитэ буоллар саҥа, нууччалартан киирэн эрэр өй-санаа үөрэҕин хайаан да бэйэтин аатынан «буох» диэн ааттыахтарын сөп этэ.
Бу кэмҥэ Буох Диэхсин диэн лаппа ытыктанар киһи Мэҥэҕэ олоро сылдьыбыта биллэр. Сахалар православнай таҥараны саҥа билэн эрдэхтэринэ «Буох» диэн ааттааҥ диэн элбэхтик этэ сылдьыбыттарыгар сөп. Биһиги киһибит онно кыттыһан, таҥара үөрэҕэ саҥа тарҕаныытыгар элбэхтэ «Буох диэ» диэн бэйэтин дьонноругар аҕытаассыйа ыыта сылдьыбыт буолуон сөп. Ол бэлиэтигэр Буох Диэхсин диэн хос аат
Төһө да бары «Буох диэ» дии сатаабыттарын иһин сахалар бэйэлэрэ өй-санаа үөрэҕин былыр-былыргыттан билэллэриттэн, таҥара диэн ааттыылларыттан бу православнай үөрэҕи эмиэ таҥара диэн ааттыылларын уларыппатахтар.
19 устуруока:
Нууччалар кэлэн аан маҥнай православнай итэҕэллэрин үөрэҕин тарҕатыыларыгар сахалар өй-санаа үөрэҕэ таҥара үөрэҕэ диэн ааттанарын былыргыттан билэр уонна үөрэхтэрин тутуһар буоланнар, бу, өйү-санааны тарҕатар дьиэлэри таҥара дьиэлэрэ диэн ааттыылларынан хаалларбыттар.
Билигин таҥарабыт үөрэҕин төрүттэрин ырытан оннуларын буллартаабыппыт кэннэ, сайдыы суолугар киирэр кыахтанна. Биһиги таҥарабыт үөрэҕэ аныгы сайдыылаах, демократия суолун тутуһар дьон өйдөрүгэр-санааларыгар ордук сөп түбэһэринэн сотору дьон бары ылынан барыахтара. Тоҕо диэтэххэ билигин баар бары улахан таҥаралар үөрэхтэрэ, холобур, католическай, православнай, мусульманскай таҥаралар олус күүстээх диктатура, тоталитарнай тутулуктаахтар уонна уһун үйэлэр тухары атын дьонтон үрдүктүк сананыылара үөскээбитэ уларыйбакка сылдьар.
28 устуруока:
Өй-санаа үөрэхтэрэ элбэхтэр. Бу үөрэхтэртэн саамай улаханнара, тэнийбиттэрэ буддийскай, католическай, православнай уонна мусульманскай таҥара дьиэлэрэ буолаллар. Бу таҥара үөрэхтэрэ бары; дьон олоҕор улахан тоталитарнай режимнэр, диктатуралар үөскээбит кэмнэригэр сайдыбыттара, күүһүрбүттэрэ уонна тарҕаммыттара.
Бу үөрэхтэр бары сахалар өй-санаа, таҥара үөрэхтэриттэн сайдан, үүнэн тахсыбыт үөрэхтэр буолаллара хос быһаарыылаах этиллэллэринэн дакаастаналларын тэҥэ, сүрүн төрүттэринэн уонна билигин сахаларга эрэ умнуллубакка туттулла сылдьар кут-сүр үөрэҕинэн таба быһаарыллаллар.
Олус былыргы кэмҥэ үөскээбит буолан сахалар таҥараларын дьиэтэ бэйэтинэн таҥара дьиэтэ, онтон атыттар дьиэлэрэ, таҥараларын үөрэхтэрэ хос быһаарыылаах православнай, католическай, мусульманскай таҥара дьиэлэрэ, үөрэхтэрэ диэн этиллэллэрэ өй-санаа быһаарыыларынан ордук сөп түбэһэр. (1,76).
| |||