Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
|
|
|
[[Билэ:Chernychevsky.jpg|thumb|200px|Николай Чернышевскай.]]
'''Николай Гаврилович Чернышевскай''' (24.07.1828 — 29.10.1889) — нуучча революционер демократа, сырдатааччы-энциклопедист, суруйааччы, литература кириитигэ. Александр Невскай кафедральнай собуорсобуорга Гавриил Иванович Чернышевскай крепостной дьиэ кэргэнигэр төрөөбүт. Чернышев нэһилиэгин Чембарской уезд Пенза губерниятыгар (1795-1861сс.). Араспаанньатын нэһилиэгин аатынан биэрбиттэрэ. 14 сааһыгар диэри аҕатын соруйуутунан дьиэтигэр олорон үөрэммитэ. Аҕата олус билиилээх, үөрэхтээх, бары өттүнэн дьоҕурдаах, таҥараҕа үрдүк итэҕэллээх киһи эбит.
АрхиапископАрхиепископ Никандр этэринэн киниэхэ кыра эрдэҕиттэн француз-гувернер киһи ньэнькэлэспитньээҥкэлэспит эбит. Ол иһин аан маҥнайгы суола онтон саҕаламмыт. Николай олус билиилээх эбит. Кинигэ бөҕө аахпыт, ол иһин кыра эрдэҕинэ “библиофаг” диэн хос аатааҕа. Ол аата кинигжникинигэни сиччи диэн өйдөбүллээҕэ.
1843 сыллаахха Саратов куорат духовнай сэминариатыгарсэминариятыгар үөрэнэ киирбит. Ол онно 3 сыл үөрэммитэ. Бу үөрэххэ барыларын өйүнэн баһылыыра биллибит. СеминариатынСеминариятын бүтэрбэккэ сылдьан 1846 сыллаахха Петербург куорат историко-филологическай факультетыгар үөрэнэ киирбит. Бу сылларга дьиҥнээх киһи барыта билэр революционер-демократа, социалиһа Чернышевкай үүнэн-сайдан тахсыбыт эбит. Олоҕу аһаарыыта античность, француз, англичанин омук материализмнарын үөрэппититтэн тахсан кэлбит. Ньютону, Лаплаһы, Лаланданы, Гегели ааҕарыттан үөрэтиититтэн кини олоҕу көрүүтэ барыта онтон саҕаламмыт эбит. Бу сылларга Чернышевкай маҥнайгы художественнай айымньыларын суруйан саҕалаабыт.
1850 сыллааха үөрэммит курсун кандидат дуоһунаһынан бүтэрэн, Саратов куорат гимназиатыгар үлэҕэ киирбит. 1851 сыллаахтан үлэтин саҕалаабыт. Үлэлии сылдьан эдэр учуутал революционнай идеяларын айымньыларын нөҥүө саҕалаабыт.
|
