Бикипиэдьийэ

Былатыан Ойуунускай: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Интерактивная навигация по истории
← Иннинээҕи уларытыыгаКэннинээҕи уларытыыга →
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
КөрөнБиики тиэкис
уларыйда
Тиэктэр: Мобиилаттан уларытыы Мобиил барылын нөҥүө уларытыы
24 устуруока:
}}
{{амыдайдар|Слепцов}}
'''Платон Алексеевич Ойуунускай (Слепцов)''' (11.11.1893—31.10.1939) — саха сэбиэскэй литературатын төрүттээбит суруйааччы, Саха судаарыстыбаннаһын тэрийсибит, XX үйэ саҥатыгар олох-дьаһах чыҥха уларыйыытын оҥорсубут уһулуччулаах политическэй диэйэтэл, лингвист-учуонай, наука салайааччыта.
 
Саха сэбиэскэй литературатын төрүттээбит Платон Алексеевич Ойуунускай (Слепцов) 1893 с. сэтинньи 11 күнүгэр Таатта улууһугар төрөөбүтэ.
[[1893]] сыл [[сэтинньи 11]] күнүгэр [[Боотур Уус улууһа|Боотур Уус улууһугар]]<ref>Билиҥҥинэн [[Таатта улууһа]].</ref> [[Чөркөөх]] сэлиэнньэҕэ дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт. 14 саастааҕар оскуолаҕа киирбит. Ону бүтэрэн баран Дьокуускайга көспүт, учуутал семинариятыгар үөрэммит.
Бастакы хоһооно "Үлэһит ырыата" Е.М. Ярославскай сорудаҕынан 1917 с. суруллубута.
 
Поэт, прозаик, драматург, сахалартан биир бастакы лингвист-учуонай, общественнай уонна государственнай деятель.
[[1917]] с. бастакы айымньытын «Үлэһит ырыата» хоһоону суруйбута. 1919 с. аатырбыт «Син биир буолбаат?» диэн [[Аммосов Максим Кирович|Максим Аммосов]]ка анаммыт хоһоонун суруйбута. 1922 с. Саха АССР {{comment|совнарком|Совет народных комиссаров}}ун Бэрэссэдээтэлинэн аныыллар. Онтон {{comment|ЦИК|Центральный исполнительный комитет}} бэрэстээтэлинэн үлэлиир. [[1935]] с. Национальностар Институттарыгар лингвистика билимин кандидатыгар диссертация көмүскүүр. Тыл уонна култуура чинчийэр институтун тэрийэр уонна бастакы дириэктэрэ буолар.
1921 с. "Интернационалы" сахалыы тылбаастаабыта. Кини бастыҥ хоһоонноро — норуот уоһуттан түспэт ырыалар. Саха хоһоонугар уларытыыны киллэрбитэ: силлабо-тоническай системаны олохтообута. "Кыһыл Ойуун" драматическай поэманы М.Горькай уһулуччулаах айымньынан сыаналаабыта.
 
Норуот айымньытын баһааҕырдар кэмҥэ, бары күүһүн-күдэҕин ууран, "Дьулуруйар Ньургун Боотур" олоҥхону дьулуурдаахтык суруйан хаалларбыта. Бу олоҥхону нууччалыы В.Державин тылбаастаан, П.А.Ойуунускай аатынан Саха Республикатын государственнай бириэмийэтин ылбыта.
Платон Алексеевич олоҕун бүтүннүүтүн төрөөбүт дойдута сайдыытыгар анаабыта.
Сахалартан биир бастакынан В.И.Ленин обраһын айбыта.
 
Кэпсээнинэн айымньыларыттан "Улуу Кудаҥсаны" ордук бэлиэтиир сөп. Олох уларыйыытын көрдөрөр "Большевик" драмата (1928 с. ) — бэлиэ айымньы.
П. А. Ойуунускай дэгиттэр талааннаах суруйааччы этэ. Ол курдук бэйэтин кэмигэр революционнай поэт быһыытынан киэҥник биллибитэ, саха биир бастакы кэпсээнньитэ, сэһэнньитэ этэ, хас да драманы суруйбута, атын омук суруйааччыларын айымньыларын сахалыы тылбаастаабыта. Фольклор матырыйаалларыгар олоҕуран «Улуу Кудаҥса» философскай сэһэни, «Кыһыл Ойуун» олоҥхо-тойугу, «Дьулуруйар Ньургун Боотур», «Туналыйбыт ньуурдаах Туйаарыма Куо» олоҥхолору айбыта. Саха сирин суруйааччыларын союһун бастакы председателэ этэ.
Саха сирин суруйааччыларын союһун бырабылыанньатын бастакы бэрэссэдээтэлэ.
 
ССРС Үрдүкү Сэбиэтин депутата эрээри, 1937 с. сымыйанан буруйданан хаайыллыбыта уонна 1939 с. алтынньы 31 күнүгэр Дьокуускай түрмэтигэр төлөннөөх сүрэҕэ тэппэт буолбута. Көмүллүбүт сирэ чопчу булулла илик.
[[1939]] с. репрессияламмыта. Хаайыыга сытан [[1939]] сыл [[алтынньы 31]] күнүгэр өлбүтэ. Кинигэлэрин боппуттара, аатын ааттаммат оҥоро сатаабыттара. [[1955]] с. алтынньы 15 күнүгэр үтүө аата сөргүтүллүбүтэ.
 
Саха бырабыыталыстыбата 1966 с. [[Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ|П. А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэни]] олохтообута. Кини аатын [[П.А. Ойуунускай аатынан Академическай Саха театра|Саха Академическай драматическай театра]], Литература музейа сүгэллэр. Кини аатынан Дьокуускай киин уулуссаларыттан биирдэстэрэ ааттаммыта.
 
== Тахсыбыт кинигэлэрэ ==
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/wiki/Былатыан_Ойуунускай»