Албыннаама: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Xaahax (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Xaahax (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү
32 устуруока:
Сымыйанан, оҥоро-оҥоро кэпсээннээх киһини «Уу диэбитэ-хаар, хаар диэбитэ-уу» эбэтэр «Ууну суруйбут курдук» диэн этэллэр. Ону-маны оҥорон, тупсара сатаан кэпсиир киһиэхэ «Халлаан кэпсээннээх», «Халытааччы» эҥин диэн ааты-суолу иҥэрэллэр. Кини кэпсээннэрин кэлин ким да ылыммат, итэҕэйбэт кэмнэрэ син-биир кэлэр.
 
«Албын тыла мүөттээҕэр минньигэс» диэн этии, киһи баҕа санаатын таба этиттэрдэҕинэ албыҥҥа киирэн биэриэн сөбүн быһаарар. Туох эмэ сыаналааҕы, көстүбэти чэпчэки сыанаҕа булунаары албыҥҥа киирэн биэрии элбэҕин бэлиэтиэххэ наадаэлбэх уонна «Албыҥҥа акаары бараммат» диэн былыргылар этиилэрэ билигинэтиилэригэр дасөп табатүбэһэр.
 
Эппит тылын сотору-сотору уларыта сылдьар киһини «Былыттаах халлаан курдук» дииллэр. «Отуойкаҕа олордуу» диэн сымыйанан этэн албыҥҥа түбэһиннэрии аата.
38 устуруока:
Билээҕимсийии диэн бэйэ билбэт эбэтэр ситэ билбэт дьыалатын билэр курдук туттунуу, оннук кэпсээһин ааттанар. Ситэ билбэт дьыаланы «Маннык буолуон сөп» диэн этии эмиэ албыннааһын, сымыйалааһын, сымыйаҕа үктэтии, «холуоһаҕа олордуу» буолан тахсар.
 
"Айыы үөрэҕин" айааччылар өй-санаа үөрэҕин билбэт эрээри билэр курдук этинэн, урутаан түһэн таҥаралаах, итэҕэллээх буолуохтарын баҕарар, итэҕэйэ сатыыр саха дьонун барыларын албынныы сылдьаллара сыыйа-баайа арыллан, айыы диэн тыл куһаҕан өрүтэ элбэҕэ арыллан иһэр. Бу сыыһа үөрэх дьайыытыттан элбэх эдэрдэр өйдөрө-санаалара туруга суох буолан үгүс сыыһа-халты быһыылары оҥороннор эрэйгэ тэбиллэллэр, хаайыыга киирэллэрин тэҥэ, сорохтор бэйэлэригэр тиийинэллэр.
Төрөппүттэр оҕолорун, баар-суох эрэллэрин, туйах хатарааччыларын "айыы үчүгэй", олору элбэхтик оҥор диэн аһара барар өйгө-санааҕа үөрэтэннэр, сыыһа-халты туттунууга, быстах быһыыга үтүрүйэллэрин билэр кэмнэрэ буоллаүтүрүйэллэр.
 
Тыл үөрэхтээхтэрэ айыы диэн тылы үчүгэй эрэ оҥороору аһара баран, сымыйаларын сабынаарылар хас да тыһыынча сыллаахтан улуу ойууннар чочуйан оҥорбут сахабыт тылыгар, нууччалары үтүктэн саҥа «аньыы» диэн ханна да суох тылы булан, куһаҕаны араарабыт диэн ааттаан дьоҥҥо тарҕата сатыыллар. Бу саҥа, урут суох тылынантыл туһанан саха дьонун барыларын албынныыллар.
 
Билигин суруга-бичигэ суох хараҥа үйэлэр ааспыттара. Урутаан түһэн, урут этэн элбэх дьону албынныы сылдьыы уһуннук барбат. «Суруллубут сууйуллубат» диэн этии кырдьык хаһан баҕарар тахсан кэлэрин биллэрэр. Сахалар албын-көлдьүн быһыылар былыргыттан баалларын билэллэрин уонна олор хойутаан да буоллар арыллалларын «Арыы үрдүгэр уу дагдайбат, кырдьык үрдүгэр сымыйа ыттыбат» диэн этиилэрэ бигэргэтэр.
47 устуруока:
Сымыйыаччы хардары-таары сымыйалыыра, «Икки сирэйдээх буолара» хаһан баҕарар баар суол. Тылбыт үөрэхтээхтэрэ анаан-минээн, хамнас ыла сылдьан көмүскүөхтээх, харыстыахтаах сахабыт тылыгар саҥа, ханна да суох “аньыы” диэн тылы булан өйбүтүн-санаабытын алдьата сылдьаллар.
 
«Киһи өйө кылгас» диэн этииниэтии билинэргэ тиийэбитбаар. Албыҥҥа киирэн биэрэр дьон хаһан да аҕыйаабаттарын «Албыҥҥа акаары бараммат» диэн этии бигэргэтэр. Аҕыйах уонча сыллар икки ардыларыгар өйү-санааны быһаарар баар-суох биир айыы диэн тылбытын уларытаары, саҥа тылы “аньыы” диэни булан эбээри албынныы сатыы сылдьалларыгар кырдьаҕастыын эдэрдэрдиин бары киирэн биэрэрбит, өй-санаа үөрэҕин бары да билбэппитин биллэрэр.
 
Кыратык биллибэт гына киһини харыстаан сымыйалааһын, буолбут быһыыны кистээһин биир эмэ түбэлтэҕэ туһалаах буолан хааларын аахсыбатахха, хаһан да сымыйалаабат, албыннаабат буол диэн үөрэх киһи буолуу сүрүн төрүтэ буолар. Атыы-эргиэн сайдыытыгар, үлэ хамнас тупсуутугар хаһан да албыннаабат буолуу, эппит тылы толоруу улахан оруолу ылара эбиллэн иһэр.