Василий Семенович Яковлев — Далан: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Baggoo4 (ырытыы | суруйуу)
'Василий Семенович Яковлев — Далан (01.04.1928—27.11.1996)-1928 сыллаахха муус уст…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна
(уратыта суох)

07:32, 22 Муус устар 2018 барыл

Василий Семенович Яковлев — Далан (01.04.1928—27.11.1996)-1928 сыллаахха муус устар 1 күнүгэр Боотуруускай (Чурапчы) улууһун Кытаанах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Кини аҕата Семен Иннокентьевич Яковлев (1900 с.), ийэтэ Варвара Ивановна (1905 с.), кинилэр иккиэн Боотуруускай улууһугар төрөөбүт-үөскээбит дьон.

олхозтаах бааһынай уола В.Яковлев Чурапчытааҕы педучилшцены, Дьокуускайдааҕы педагогическай институту бүтэрэн баран, өр сылларга учууталынан, оскуолаҕа завуһунан, директорынан, үөрэх салаатыгар инспекторынан, Дьокуускайдааҕы учууталлар билиилэрин үрдэтэр институт кафедратын сэбиэдиссэйинэн үлэлээн баай педагогическай опыты хаһааммыта. Эдэр көлүөнэни иитиигэ өр сылларга үтүө суобастаахтык үлэлээбит В.С.Яковлев 1976 сыллаахха Далан диэн псевдонимынан “Дьикти саас” сэһэнин “Хотугу сулус” сурунаалга бэчээттэппитэ. Бу сэһэнигэр Саха сиригэр интеллектуальнай сайдыылаах эдэр дьон үүнэн-сайдан иһэллэрин, кинилэр олоххо кырдьыктаах суолу тутуһалларыгар көрсөр ыарахаттарын, моһоллорун дириҥ реалистическай күүстээхтик арыйан көрдөрбүтэ.

Далан айар үлэтин сүнньүнэн икки суолга хайытыахха сөп: билиҥҥи кэми уонна Саха сирин ааспыт олоҕун, былыргы историятын ойуулуур айымньыларга. Саха суруйааччыларыттан аан бастакынан (нуучча да литературатыгар бу сэдэх көстүү) историческай темаҕа бөдөҥ айымньылардаах, бу темаҕа улахан хоннохтоохтук ылсан үлэлээбит суруйааччы буолар.

В.С. Яковлев биллиилээх общественнай деятель этэ. Кини өссө улуу Өксөкүлээх Өлөксөйтөн саҕалаан саха аатырбыт суруйааччылара П.А.Ойуунускай, Сем. уонна Софр. Даниловтар илдьэ испит кырдьыктаах уонна ыраас магистральнай суолларыттан харыс да халбаҥнаабатаҕа, олоҕун тиһэх күнүгэр тиийэ төрөөбүт норуотун интэриэһинэн салайтаран үлэлээбитэ, айбыта. Кини үгүс элбэх публицистическай ыстатыйаларыгар, этиилэригэр уонна бэйэтин өлбөт-сүппэт айымньыларыгар сахатын норуота киһи-аймах сайдан иһэр цивилизованнай ыллыктаах суолун тутуһарыгар, кини өйүн-санаатын сирдээччи бөдөҥ общественнай деятеллэртэн биирдэстэрэ этэ.

Сахалар бастакы Президеммит М.Е.Николаев ыытар политикатын кэрэхсиирэ, өйүүрэ, Саха сиригэр бэйэ государственнай былааһын — суверенитеты олохтоон, федеративнай дуогабарга тирэҕирэн общественнай-политическай, социальнай- экономическай, национальнай-культурнай боппуруостар быһаарыллаллара сиэрдээҕин уонна наадалааҕын ыйара.

Далан үлэ үөһугэр

•1954 с - Учууталлар билиилэрин үрдэтэр республиканскай институкка инструктор;

•1964-1955 сс - Усуйаана улууһугар история учуутала;

•1955-1961 сс - Нам улууһугар Хамаҕатта оскуолатыгар директор, Хатырыкка история учуутала, завуч;

•1962 - 1976 сс - Чурапчы оскуолатыгар история учуутала, завуч, директор;

•1976 с – ССРС Академиятын Сибиирдээҕи отделенитетын Саха сиринээҕи филиалыгар аспирантура сэбиэдиссэйэ;

•1977 с - Республикатааҕы архив улэһитэ;

•1977-1992 сс – «Чолбон» сурунаал редакциятыгар проза отделын сэбиэдиссэйэ;

•1992-1996 сс - «Чолбон» сурунаал кылаабынай редактора.

1 айымньыта – «Дьикти саас» сэьэн.1романа – «Тулаайах о5о». Далан «Тыгын Дархан» романынан 1993 с Ойуунускай аатынан государственнай бириэмийэни ылбыта.

Далан биллэр айымньылара

•«Аар тайҕам суугуна», 1980

•«Бүтэй Бүлүү»

•«Тыгын Дархан», 1993

•«Доҕоруом, дабай күөх сыырдаргын»

•«Кэтэһиилээх кэмнэр», 1975—1982

•«Кынаттаах ыралар»

Далан биллэр үлэлэрэ

«Дьылҕам миэнэ», 1994 Далан саха норуотугар эрэ таптаппыт суруйааччы буолбатах, кини киэҥ Россия уонна бырааттыы республикалар ааҕааччылара билэр, кэрэхсиир прозаиктара этэ. Ол чаҕылхай туоһутунан буолуохтарын сөп 1987 сыллаахха Москваҕа буолбут Россия суруйааччыларын мунньаҕар Далан айымньыларын дьүүллэһиигэ кыттан нуучча уонна атын омук суруйааччыларын эппит үтүө тыллара, Орто Азия дойдуларын хомуһун тыллаахтара Далаҥҥа үтүө сыһыаннара, ытыктабыллара.

Кини Саха Республикатын П.А.Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэтин лауреата, “Чолбон” литературнай уус-уран сурунаал кылаабынай редактора, педагогическай наука кандидата, Саха Республикатын Духовноһын академиятын академига, “Доҕордоһуу” орден кавалера этэ.