Бикипиэдьийэ:Түргэнник саҕалыырга көмөлөһөр ыстатыйа: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
к Кыттааччы:Саhылчай сирэйи Милена Григорьева диэн кыттааччы манныкка Саhылчай уларыппыт (утаарыы үрдүнэн)
Милена Григорьева кыттааччы (ырытыы | вклад) 343816 нүөмэрдээх уларытыытын сотон оннугар түһэрэргэ.
Тиэк: Төннөрүү
1 устуруока:
__NOTOC__
'''Саhылчай''' ({{lang-ru|Лисичка}})
<center><u>Бу бастаан Бикипиэдьийэҕэ киирбит дьоҥҥо аналлаах, кылгас көмөлөһөр ыстатыйа. Бастакы ыстатыйаны суруйарга төһүү буолуо.<br />Бу бырайыакка кыттаҥҥыт бэйэҕит да улаханнык астыныаххыт диэн эрэнэбит </u></center>
 
=== Күрдьүгэс сиидэтэ (Козляк) ===
== Оҥоһуутун ойуулааһын ==
 
=== Күрдьүгэс сиидэтэ (Козляк) ===
Сэлээппэтэ кыратыгар бүүрүктээх кытыылаах, томтоҕор, онтон лэппиэскэ курдук хаптаҕай, ситтэҕинэ боруоҥка курдук аллара чѳҥѳрүйэн түhэр. Кытыыта элбэх ахсааннаах эминньэхтэрдээх, сымыыт уоhаҕын курдук ѳҥнѳѳх.
Сэлээппэтин алын ѳҥѳ хас да салаалаах, атах устун аллара ыраахха диэри субуруйан туьэр, сэлээппэ үрдүн курдук ѳҥнѳѳх синньигэс таҥалайдардаах.
Хайа туттахха иhэ сырдык араҕас. Этэ чиҥ, тардыалалаатахха уунаҥныыр, хаhан да чиэрбэлэммэт. Мүѳттээх дыргыл сыттаах.
Атаҕын аллараа ѳттѳ синньигэс, үѳhээнэн улам соноон тахсар, араҕас ѳҥнѳѳх, иhэ бүтэй. <ref>Саха сирин тэллэйдэрэ. Г.С. Угаров уонна соавт., Дьокуускай, 1986</ref>
 
=== Үһүс хардыы. Маннык ыстатыйа урут суруллубут дуу суох дуу билиҥ. ===
== Yүнэр кэмэ ==
Бэс ыйыттан күhүн хойукка диэри кѳстѳр.
 
Ыстатыйа аатын "Көрдөбүлгэ" киллэриҥ уонна "Көрдүөххэ" тимэҕи баттааҥ. Суруйбут тылларгыт ханнык эрэ ыстатыйа аатыгар баар буоллахтарына, тута көрдөрүөҕэ. Өскөтүн суруйуоххутун баҕарбыт ыстатыйаҕыт уруккуттан баар буоллаҕына онно киириҥ, үөһэ "көннөрөргө" диэн кыбытыгы (вкладканы) талыҥ уонна тугу эбэргитин эбиҥ, көннөрөргүтүн көннөрүҥ.
== Yүнэр сирэ ==
<br />''Сиһилии көр. [[:ru:Википедия:Көрдөөһүн|манна]].''
Мутукчалаах, сэбирдэхтэрдээх уонна булкаастаах ойуур. Сүнньүнэн Саха сирин соҕуруу, киин оройуоннарыгар үүнэр.
 
=== Төрдүс хардыы. Саҥа ыстатыйаны оҥоруҥ. ===
== Химическэй састааба ==
Саха сирин киин оройуоннарыгар үүнэр саhылчай сиэнэр чааhыгар 3,27% белоктаах, 0,72% арыылаах, 1,02% минеральнай веществолардаах.
 
Оттон көрдөөбүт ыстатыйаҕыт суох буоллаҕына, дьэ суруйуҥ. Саҕалыыр судургу: суруйуоххутун баҕарар ыстатыйаҕыт аатын "Көрдөбүлгэ" киллэриҥ уонна "Киириэххэ" тимэҕи баттааҥ. Саҥа сирэй тахсыаҕа. Онно саҥа ыстатыйаҕытын суруйбутунан барыҥ.
Споратын ѳҥѳ сырдык араҕас.
<br />''Сиһилии көр. [[:ru:Википедия:Ыстатыйаны суруйуу|манна]].''
 
=== Бэһис хардыы. Сөпкө саҕалааҥ. ===
== Аска туттуу ==
Балачча үчүгэй амтаннаах тэллэй. Буhаран, ыhаарылаан, маринуйдаан уонна тууhаан сиэниллэр. Тэллэй ситэ илигинэ хомуйарга сүбэлэнэр.
 
Ыстатыйа аатыттан уонна быһаарыыттан саҕалааҥ, холобур: «'''Диалекти́ческай материали́зм''' — философскай үөрэх, кини…», «'''Хе́ллоуин''' — аатырбыт киинэ…». Скобка иһигэр термин хантан кэлбитин быһааран суруйуохха сөп. Дьон туһунан ыстатыйаҕа киһи аатын кэнниттэн төрөөбүт уонна өлбүт сылларын (күннэрин-ыйдарын) суруйуллар: «'''Луи́ Жан Люмье́р''' (алтынньы 5 күнэ 1864, Безансон — бэс ыйын 6 күнэ 1948 с., Бандоль) — кинематогравы айбыт киһи, изобретатель…». Ааттарын уонна төрөөбүт-өлбүт сирдэрин бэйэлэрин омуктарын тылынан хатылыыргыт ордук (судургу буоллун диэн холобурга көстүбэт).<br />''Разметка уонна стиль туһунан [[:ru:Википедия:Правила и указания|манна көр]], типографика туһунан [[:ru:Википедия:Оформление статей|манна]], дьоҥҥо аналлаах ыстатыйалар тустарынан [[:ru:Википедия:Проект:Персоналии|манна]], киинэлэр тустарынан [[:ru:Википедия:Портал кино|манна]] көр.''
Атын маарыннаhар дьааттаах да, сиэммэт да тэллэйэ суох. Кинини маарынныыр Албын саhылчай дин сиэнэр тэллэй баар. Сорох сиргэ сиэбэттэр. Бу тэллэй ѳҥѳ кыhыл, атаҕын иhэ кѳҥдѳй.
 
=== Алтыс хардыы. Ыстатыйа ис хоһооно, тутула. ===
== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}
 
Ыстатыйа суругун бэлиэтин ахсаана 500-тэн тахса буолара ордук. Ыстатыйа ноуука стилинэн сурулла сатыахтаах, ол гынан баран өйдөнөр гына нууччалыы эттэххэ "научно-популярнай" стили тутуһуҥ, улгум соҕустук суруйуҥ. Бу икки сүрүн принциптэри хайаан да тутуһуҥ:
[[Категория:Саха сирин тэллэйдэрэ]]
# '''Бэйэ да сыһыанын, атын да сыһыаны көрдөрбөт буолуу''' ('''Кытыга суох сыһыан, КСС'''). Ыстатыйа ис хоһооно толору буолуохтаах уонна ким да сыһыанын ончу көрдөрүө суохтаах. Биир эмит өйдөбүл хас да быһаарыылаах, мөккүөрдээх буоллаҕына, бары өрүттэр санаалара толору бэриллиэхтээхтэр.
[[Категория:Сиэнэр тэллэйдэр]]
# '''Бас билиини ытыктааһын''' ('''Соблюдение авторских прав'''). Вики-сообщество соруга — көҥүл туһаныллар, босхо энциклопедияны суруйуу уонна сайыннарыы. Ол иһин Бикипиэдьийэҕэ ким эрэ бас билэр ыстатыйаларын, ойууларын уонна да атын эттиктэрин киллэриллиэ суохтаах. Ким бас билэрэ биллибэт буоллаҕына ону эмиэ киллэриллибэт. Бикипиэдьийэ бэйэтин ис хоһоонун «[[:ru:GNU FDL|GNU FDL]]» лицензияннан туһаныллар.
КСС туһунан сиһилии [[:ru:Википедия:Нейтральная точка зрения|манна]] көр, бас билии туһунан [[:ru:Википедия:Авторские права|манна]].''
 
=== Сэттис хардыы. Информацияны хантан ылбыккытын суруйуҥ. ===
 
Ыстатыйаны суруйан бүтэн баран аллара «Туһаныллыбыт литература» диэн түһүмэхтэ оҥоруҥ, уонна онно бэчээккэ тахсыбыт источниктаргытын испииһэктээҥ (аата, ааптардара, кинигэ кыһата, тахсыбыт сыла, сирэйин ахсаана, ISBN нүөмэрэ суруллар). Онтон «Өссө маны көр» диэн ааттаан чугас ис хоһооннох ыстатыйалары испииһэктээҥ. Онтон бүтэһигэр «Сигэлэр» диэн разделга темаҕа сыһыаннаах интэриниэт саайтарын аадырыстарын испииһэктээҥ (туһаммыт эрэ сирдэргитин буолбакка, сыһыаннах диэбиккитин барытын). <br />
''Сиһилии [[:ru:Википедия:Источники информации|манна]], уонна [[:ru:Википедия:Источники изображений|манна]] көр.''
 
=== Ахсыс хардыы. Ыстатыйаҕытын сөпкө суруйуҥ, үчүгэйдик көстөрүн ситиһиҥ. ===
Биики-разметка олус судургу:
# Тыллары '''модьу бичигинэн''' суруйаргытыгар икки өттүттэн үс биирдии хабыычыкаҕа кыбытыҥ (хабыычыкалааҥ), бу курдук <code><nowiki>'''модьу бичик'''</nowiki></code>. Модьу бичигинэн ыстатыйа аата уонна сүрүн тиэрминнэр, өйдөбүллэр эрэ суруллаллар;
# ''Иҥнэри бичигинэн'' суруйаргытыгар икки биирдии хабыычыканы (две одинарные кавычки) туһаныҥ: <code><nowiki>''иҥнэри''</nowiki></code>. Иҥнэри бичиги сөбүн көрөн, тугу эрэ чорботон көрдөрөргө эбэтэр араарарга эрэ туһаныҥ. Элбэхтик туһанымаҥ - ааҕарга тупсаҕай буолуо.
# Түһүмэхтэр (разделлар) ааттара икки өттүттэн иккилии тэҥнэһии бэлиэтигэр, подразделлар ааттара үстүү тэҥнэһии бэлиэтигэр кыбытыллаллар, холобур: «<code><nowiki>=== 8 хардыы. ===</nowiki></code>».
# Абзаастары оҥорорго икки абзац ыккардыгар кураанах строката кыбытыҥ.
# Тиһик (испииһэк) маннык оҥоһуллар: хас биирдии строка саҥатыгар «#» бэлиэ турар. Нүөмэрэ суох испииһэккэ «#» бэлиэ оннугар «*» бэлиэ туттуллар, холобур: «<code><nowiki>* Бастакы;[саҥа строка]* Иккис;[саҥа строка]* Үһүс.</nowiki></code>»
# [[:ru:Гипертекст|Ис сигэлэр ]](Внутренние ссылки - Википедия атын ыстатыйаларыгар сигэлэр) икки хос квадратнай скобкаҕа кыбытыллаллар (ылыллаллар), маннык «<nowiki>[[сигэнэр ыстатыйаҕыт аата|эһиги ыстатыйаҕытыгар көстөр тыллар]]</nowiki>», холобур <code><nowiki>[[Гипертекст|ис сигэлэр]]</nowiki></code>. Сигэ тиэкиһэ ыстатыйа аатын кытта сөп түбэһэр буоллахтарына судургутук маннык гыныахха сөп: <code><nowiki>В [[XX үйэ]]ҕэ элбэх уларыйыы таҕыста…</nowiki></code>. Үчүгэй, толору ыстатыйа биир абзааһыгар үстэн аҕыйаҕа суох ис сигэ туттуллуохтаах.
# [http://www.wikimedia.org Тас сигэлэр] (Интэриниэт атын саайтарыгар сигэлэр) маннык оҥоһуллаллар:<code><nowiki>[http://URL-аадырыс Сигэ көстөр тыллара]</nowiki></code>. Холобур: <code><nowiki>[http://gramota.ru Портал «Грамота.ру»]</nowiki></code>. Википедияҕа төлөбүрдээх ресурсаларга сигэнэр табыллыбат (сатаммат), арбааһын (реклама) бобуллар.
 
Бүтэһигэр хайаан да ыстатыйаҕыт таба суруйуутун (орфографиятын) бэрэбиэркэлээҥ. Ыстатыйаҕа илии баттыыр көҥүллэммэтин умнумаҥ.
<br />''Вики-разметка туһунан сиһилии [[:ru:Википедия:Как править статьи|манна]] көр, стиль туһунан [[:ru:Википедия:Правила и указания|манна]], анал бэлиэлэр (спец символлар) тустарынан [[:ru:Википедия:Специальные символы|манна]].''
 
=== Тохсус хардыы. Ыстатыйаҕытын ханнык эмэ категорияҕа киллэриҥ. ===
 
Көрдүүргэ кэбэҕэс буоллун диэн Бикипиэдьийэ ыстатыйалара категорияннан (анал бөлөхтөрүнэн) сааһыланаллар (арахсаллар). Биир ыстатыйа хас да категорияҕа киириэн сөп. Ыстатыйаны ханнык эмэ категорияҕа киллэрэргэ кэннигэр («Сигэ» анныгар) квадратнай скобка иһигэр «Категория:» диэн тыл кэнниттэн категория аатын суруйуҥ. Категориятын эбэр буоллаххытына саҥа строкаттан суруйуҥ.
 
Холобурдар: <nowiki>[[Категория:Математика]] эбэтэр [[Категория:Саха суруйааччылара]]</nowiki>. Дьон туһунан ыстатыйа хайаан да хас да категорияҕа киирэр: бастакытынан «Дьоннор алпабыытынан» категорияҕа (<nowiki>[[Категория:Дьоннор алпабыытынан]]</nowiki>), иккиһинэн, төрөөбүт-өлбүт сылларынан, күннэринэн категорияларга, холобур, <nowiki>[[Категория:ыам ыйын 2 төрөөбүттэр]] эбэтэр [[Категория:1890 сыллаахха өлбүттэр]]</nowiki>, үсүһүнэн, идэтинэн уонна дойдутунан, холобур, <nowiki>[[Категория:Арассыыйа суруйааччылара]]</nowiki>. Киинэлэр, көмпүүтэр оонньуулара, кинигэлэр тахсыбыт сылларынан уонна жанрдарынан категорияҕа арахсаллар, холобур, <nowiki>[[Категория:1910 сылга тахсыбыт кинигэлэр]], [[Категория:1977 сыл киинэлэрэ]] эбэтэр [[Категория:Боевик киинэлэр]]</nowiki>.
<br />''Сиһилии көр. [[:ru:Википедия:Категории|манна]].''
 
=== Онус хардыы. Атын омуктуу Бикипиэдьийэҕэ сигэниҥ. ===
<!--Википедия — международная энциклопедия, имеющая разделы на десятках языков мира. Но между статьями на разных языках нужно установить связи (интервики-ссылки). Для этого переведите название вашей статьи на английский или немецкий язык (можно воспользоваться [http://www.google.com/Top/World/Russian/%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B8/%D0%94%D0%B2%D1%83%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B%D0%B5/ бесплатными онлайн-словарями]). В конце статьи, после категорий, оставьте пустую строку, а затем на новой строке напишите конструкцию вида <code><nowiki>[[код языка:перевод названия статьи]]</nowiki></code>, где код языка это '''en''' для английского или '''de''' для немецкого. В завершении нажмите внизу кнопку «Записать страницу». Теперь Ваша первая статья записана в Википедию.-->
 
Бикипиэдьийэ элбэх тылынан суруллар эрээри биир тиэмэҕэ суруллубут ыстатыйалары бэйэ-бэйэлэрин ыккардыгар сибээстиэххэ (сигиэххэ) наада (сигиир куолу). Инньэ гынарга ыстатыйа аатын тылбаастааҥ, категориялар анныларыгар саҥа строкаттан маннык суруйуҥ — <code><nowiki>[[тыл кода:тылбаастаммыт аат]]</nowiki></code>, тыл кода диэн холобур маннык: '''en''' английскай тыл, '''de''' ньиэмэс тыла. «Квантовай механика» диэн ыстатыйаҕа маннык буолуо: <code><nowiki>[[en:Quantum mechanics]]</nowiki></code> эбэтэр <code><nowiki>[[de:Quantenmechanik]]</nowiki></code>. Манан ыстатыйаны суруйан бүттүгүт.
<br />''Сиһилии көр. [[:ru:Википедия:Интервики|манна]].''
 
=== Түмүк ===
 
Барытын сатыаххыт диэн эрэнэбит! Харса суох түһүнэн кэбиһиҥ!
 
 
''Өссө маны көр:''
* [[Сахалыы таба суруйуу быраабылалара|Сахалыы таба суруйуу быраабылалара]]
* ''[[:ru:Википедия:Справка]] — полный список справочных ресурсов Википедии,''
* ''[[:ru:Википедия:Форум]] — форум для общения википедистов,''
* ''[[:ru:Википедия:IRC]] — здесь можно узнать про [[:ru:IRC|IRC]]-чат,''
* ''[[:ru:Википедия:ЧАВО]] — cписок часто задаваемых вопросов,''
* ''[[:ru:Википедия:Администраторы]] — список администраторов, которым Вы можете задать свои вопросы.'' Түс, түсчүт, түстээччи, сүрүннээччи, салайааччы - өссө да атын тыллар бааллара буолуо.
 
''Википедияны сэргээбит буоллаххытына доҕотторгутугар, аймах-билэ дьоҥҥутугар кэпсээҥ!''
 
[[Категория:Сиэнэр тэллэйдэрБикипиэдьийэ:Көмө]]
[[Категория:Бикипиэдьийэ:Аналлаах сирэйдэр]]