Джон фон Нейман: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах Тиэктэр: Мобиилаттан уларытыы Мобиил барылын нөҥүө уларытыы |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
1 устуруока:
Джон фон Нейман (ааҥл. John von Neumann; эбитэр Иоганн фон Нейман, нем. Johann von Neumann; төрөөбүтүгэр Я́нош Ла́йош Нейман, венг. Neumann János Lajos, IPA: [nojmɒn ˈjaːnoʃ ˈlɒjoʃ]; Тохсунньу 18 күнэ 1903, [[Будапешт]]- Олунньу 8 күнэ 1957, [[Уашиҥтон, Колумбия Эргин|Вашингтон]])-еврей төрүттээх венгеро-американский математик, [[Квантовай физика|квантовай физикаҕа]], [[Квантовай логика|квантовай логикаҕа]], функциональнай анализка, теория множеств, информатикаҕа, экономияҕа уонна да атын үөрэххэ, улахан кылаан оҥорбут киһи.
== Биография ==
Янош Лайош Нейман үс уол оҕоттон бастыкыннан, кыахтаах еврейскай ыалга Будапешка, ол бириэиэҕэ иикис Австро-Венгерскай империя киин куоратыгар, төрөөбүт. Кини аҕата, Макс Нейман (венг. Neumann Miksa, 1870—1929), Печ диэн кытыы куораттан, Будапешка 1880 сыларга көспут, доктор юриспруденции аатын ылбыт уонна адвокатынан бааҥҥа улэлээбит, дьиэ-кэргэнэ бары Серенчаттан төрутэхтэр. Ийэтэ, Маргарет Канн (венг. Kann Margit, 1880—1956), дьиэ хаһаайката уонна Якоб Канн, ситиһиилээх комерсант улахан кыыһа. Кини ийэтэ, Каталина Мазельс ( фон Нейман эбээтэ), Мункачаттан төрүуттээҕэ.
Янош эбэтэр Янчи, 6 маастаҕар өйүгэр икки восьмеричнай чыһыланы түҥэтэр этэ. Аҕатын кытта древнегреческай тылынан кэпсэтэрэ. Эрдэттэн математика, чыһыла уонна логика үөрэтиннэн интэриэһиргээн дьарыктанара. 8 сааһыгар математика логикатын үчүгэдик билэрэ. 1911 сыллахха лютеранскй гимназияҕа киирбитэ.
Фон Нейман доктор философии по математике степенин [[Будапешт]] университетыгар, 23 саастаҕар ылбыта.
1926-1930 сылларга Джон фон Нейман [[Берлин]] университетыгар приват-доцент улэтигэр улэлээбит.
1937 сыллахха фон Нейман [[Америка Холбоһуктаах Штааттара|США]] гражданина буолбут. 1938 сылга М.Бохер аатын премиятын ылбыт.
Сайын 1954 сылга фон Нейман охтон,уҥа санан өлөрөн ыарыыта ааспахха, хирургтар уҥуох рагын диагноз туруорбуттар. Олунньу ү кунугэр өлбүт [[Уашиҥтон, Колумбия Эргин|Вашингтоҥҥа]] харыллыбыт.
== Айыы ==
Фон Нейман квантовай механика аппаратын оҥорбут дьонтон биирдэстэрэ буолар. Бэйэтин квантовай механика акциоматизациятын сыһыанын [[Математические основы квантовой механики|"Математические основы квантовой механики"]] (нем. Mathematische Grundlagen der Quantenmechanik) диэн үлэҕэ 1932 сыллахха ырыппыта.
Аксиоматизация теория множеств бүтэрэн баран, аксиоматизация квантовой механиканнан дьарыктаммыта. Кини тута ойдообүт, квантовай системалары гильбертовай пространствоҕа туочка курдук күрүөххэ сөбүн. Ол иһин боростуой физикаха кэрҥнэр линейнай оператор гилбертовай пространство үрдүнэн көрдөрүөххэ сөп. Оннук буолан квантовай механика үөрэтиитэ, алгебра линейнай эрмитовай оперторга кыччатыннарыллыбта.
| |||