Таҥара дьиэтэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Тупсарыы |
||
1 устуруока:
'''Таҥара дьиэтэ''' диэн үтүө, үчүгэй санаалары иҥэринэр, куһаҕан санаалартан ыраастанар дьиэ ааттанар.
Омук атын омук тылын, үөрэҕин аан маҥнай ылынарыгар бэйэтин тылыгар урут суох, саҥа тыллары үгүстэрин хайдах саҥарыллалларынан, суруллалларынан уонна ханнык өй-санаа иҥэ сылдьарын уларыппакка эрэ тылыгар киллэрэр, онтон кэлин бу тылга үөрэнэн истэҕинэ кыратык, тыл бүтүүтүн эрэ уларытан туһанар. Холобурга, элбэх омук туттар тылыгар «Сибиир» диэн тыл киирсэр. Элбэх да омук бу тылы туттуннар бу тыл «ойуурдаах дойду» диэн өйдөбүлэ монгол тылыгар баара суолтатыгар ордук сөп түбэһэр эбит. Үөрэхтээхтэр ити иһин бу тылы монгол тыла эбит диэн быһааран сылдьаллар. Ол эрээри сахалыы “сири-сибиири кэһэн” диэн холбуу этии баара бу тыл суолтатыгар эмиэ сөп түбэһэринэн кэнники чуолкайдаан биэриигэ наадыйар.
7 устуруока:
Атын омук тылыттан саҥа киирбит тыл дорҕооннорун тутулуктара сөп түбэстэхтэринэ кэлин сыыйа-баайа уларыйан омук бэйэтин тылын дорҕоонноругар көһөн омук тылыгар маарыннаан барыан сөп. Холобурга, остуол, ыскаап, биилкэ у.д.а. элбэх нууччалартан киирии тыллар саха тылыгар оннуларын булуммуттара ырааппыт.
Үс үйэттэн ордук кэм устата сахалар нууччалартан элбэх үөрэҕи-билиини, тыллары
Нууччалар православнай таҥараларын «бог» диэн ааттыыллар. Бу тылы сахалар бэйэтинэн ылыммыттара эбитэ буоллар таҥара аата «буох», онтон итэҕэли тарҕатар дьиэлэр ааттара «буох дьиэтэ» диэн ааттаммыт буолуохтара этэ.
Нууччалар 17-с үйэҕэ аан маҥнай кэлэн православнай таҥара үөрэҕин тарҕатар кэмнэригэр сахалар таҥара диэн өй-санаа үөрэҕин бэйэлэрэ букатын билбэттэрэ эбитэ буоллар саҥа, нууччалартан киирэн эрэр өй-санаа үөрэҕин хайаан да бэйэтин аатынан «буох» диэн
Бу кэмҥэ Буох Диэхсин диэн лаппа ытыктанар киһи Мэҥэҕэ олоро сылдьыбыта биллэр. Сахалар православнай таҥараны саҥа билэн эрдэхтэринэ «Буох» диэн ааттааҥ диэн элбэхтик этэ сылдьыбыттарыгар сөп.
Төһө да бары «Буох диэ» дии сатаабыттарын иһин сахалар бэйэлэрэ өй-санаа үөрэҕин былыр-былыргыттан билэллэриттэн, таҥара диэн ааттыылларыттан бу православнай үөрэҕи эмиэ таҥара диэн ааттыылларын уларыппатахтар.
20 устуруока:
Нууччалар кэлиилэригэр сахалар таҥараларын үөрэҕэ баар, дьон билэн туһана сылдьар эбиттэр. Кэлии саҥа, православнай таҥараҕа үтүрүттэрдэр даҕаны симэлийэн, суох буолан хаалбатаҕын тэҥэ аата-суола саҥа таҥараҕа көспүт.
Туох барыта икки өрүттээҕин курдук бары өй-санаа үөрэхтэрин аҥар өттүлэрэ, оҕо сайдан иһэр өйүн-санаатын үөрэтэр, сайыннарар өттүлэрэ биирдэр, сөп түбэһэллэр, үтүө санаалаах үчүгэй киһини иитэр-үөрэтэр сыаллаахтар. Хайа да омук оҕотун өйө-санаата сайдыыта биир төрүккэ олоҕуран сайдар, ол курдук аан маҥнай ийэ кута иитиллэр, онтон үчүгэй киһи буола улаатыыга дьулуһуута үөскээн салгын кута сайдар. Оҕо улаатан үчүгэй киһи буолуу диэн сүрүн сыалы ситиһиитин кэнниттэн хайа государство, итэҕэл киһитэ буолуута биирдэ быһаарыллар уонна эбиискэ үөрэҕинэн киирсэр.
32 устуруока ⟶ 33:
Олус былыргы кэмҥэ үөскээбит буолан сахалар таҥараларын дьиэтэ бэйэтинэн таҥара дьиэтэ, онтон атыттар дьиэлэрэ, таҥараларын үөрэхтэрэ хос быһаарыылаах православнай, католическай, мусульманскай таҥара дьиэлэрэ, үөрэхтэрэ диэн этиллэллэрэ өй-санаа быһаарыыларынан ордук сөп түбэһэр. (1,76).
==Туһаныллыбыт литература.==
| |||