Киэһээҥҥи аһылык: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Xaahax (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Xaahax (ырытыы | суруйуу)
Тупсарыы
1 устуруока:
'''Киэһээҥҥи аһылык''' диэн үлэ кэнниттэн аһааһын ааттанар.
 
Сахалар былыр киэһэ эттэрин сиэхтэрин иннинэ чэйдэрин иһэллэр этэ дииллэр. Үлэлээн бүтэн дьиэлэригэр кэлэн баран күөстэрэ буһарын кэтэһэ таарыйа, утахтарын ханнаран чэйдэрин иһэллэрин кэпсээннэртэнкэпсээннэргэ билэбитахталлар.
 
Үлэттэн кэлээт да «Утахтарын ханнараары» чэйдэрин эрдэ иһэллэрэ сахалар аһылыктарын культуратын биир биллэр уратыта. Бу аата, үчүгэй иҥэмтэлээх аһылыгы аһыахтарын иннинэ ууну, чэйи иһэн утахтарын ханнаран кэбиһэллэрэ доруобуйаларыгар ордук туһалаах эбитин билэн үгэс оҥостон туһаналлар эбит.
7 устуруока:
Үлэттэн кэлэн баран сынньанар кэмҥэ тото-хана аһааһын киһи этин-сиинин көрдөбүллэригэр ордук сөп түбэһэр. Тото аһаабыт киһи утуйуон баҕарар, хараҕа сабылла сылдьар буолуор диэри уута кэлэр, ханнык да хамсааһыннары оҥорор кыаҕа аҕыйыыр, сынньанарга, сытарга, утуйарга сөп буолар. Этэ-сиинэ үлэттэн сынньанар кэмигэр тото аһаабыт киһи ис уорганнара эрэ үлэлииллэр, эньиэргийэтин ороскуота ас буһарыыга эрэ ороскуоттанан, аһаабыт аһа лаппа үчүгэйдик буһар. Сынньана, сытан эрэ, атын эньиэргийэ ороскуота суох кэмигэр киһи этэ-сиинэ аһы ордук иҥэмтэлээхтик буһаран туһанар.
 
Саха дьоно былыр киэһэ аһыыллар этэ диэн арҕааҥҥы үөрэхтээхтэр хомуруйаллар. Оччотооҕу эмп-том суох кэмигэр сахалар бүтүн Россия үрдүнэн биллэр уһун үйэлээх, ол аата бөҕө доруобуйалаах дьон эбиттэрин умнан кэбистилэр. Сахалар уһун үйэлээхтэрин билигин, арҕаа омуктардыы аһааһыны киллэрэннэр кылгаттылар, ортотунан ыллахха нууччалардааҕар хас да сылынан кылгас үйэлэммиппитинүйэлэммиттэрин уонна эр дьоммутдьон олохторун уһуна 58, дьахталлар – 72 сылга эрэ тиийэллэрин саҥа билэн соһуйабытсоһуйдулар.
 
Саха дьонун үйэлэрин ким кылгатта диэн чуолкай боппуруоска билигин эппиэти хайа да наука кыайан биэрбэт, билбэтэҕэ буолаллар. Нууччалар аһылыктарын үөрэхтэрэ сахалар үйэлэрин кылгатар диэтэххэ соччо сөбүлүөхтэрэ суоҕа эрээри, ити барыта кырдьыгын архив докумуоннара бигэргэтэллэр. Ыраахтааҕы кэмин саҕана сахалар тустарынан суруйбут үөрэхтээхтэр бары сахалар уһун үйэлээх кырдьаҕастара олус элбэхтэрин уонна доруобуйалара бөҕөлөрүн бэлиэтээбиттэрэ сурулла сылдьаллар.