Мөлүөкүлэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
1 устуруока:
Мөлүөкүлэ (саҥа латыынныы. molecula, лат. кылгатыллыбыта moles маасса) – уотунан барар өлүүскэ, икки эбэтэр иккиттэн элбэх кэбэлиэтинэй [[Атом|атомнары]] кытта сибээстээх. Пиизикэҕэ мөлүөкүлэни биир атомнаах мөлүөкүлэҕэ киллэрэллэр, ол эбэтэр көҥүл (химияны кытта сибээһэ суох) атомнар (холобура, гааһы, уртууту быһыы о.д.а.). мөлүөкүлэҕэ биир атомнаах мөлүөкүлэни киллэрии, ол эбэтэр көҥүл атом, холобура биир атомнаах газтары, “мөлүөкүлэ” уонна “атом” диэн өйдөбүлгэ киирэр. Мөлүөкүлэни туохха да киллэрбэттэр (электириическэйдик иитиллибэт) уонна хоһуласпатах электроннарга ( бары бэлиэнтинэстэр толорулар) диэн холбуу өйдөбүл баар; иитиллибит мөлүөкүлэни ион диэн ааттыыллар, мультипилиэтинэстээх мөлүөкулэ, единицаттан атын (ол эбэтэр хоһуласпатах [[Электрон былыт|электроннар]] уонна туолбатах бэлиэнтинэстэр) – арадикааллар.
Мөлүөкүлэ - үрдүк мөлүөкүлээх маасса, хас да хатыланар намыһах мөлүөкүлэттэн турар, маркомөлүөкүлэ диэн ааттанар.
Квантовай механика көрөрүнэн, мөлүөкүлэ атомтан турбат, бэйэ бэйэлэрин холбуур электронтан уонна атомнай ядертан турар.
Мөлүөкүлэ тутулун мөлүөкүлэлэртэн турар пизическэй уратылаах вещество диэн быһаараллар.
Веществоҕа, кытаанах туруктаах мөлүөкүлэ тутулугар, киирэр: холобура, ууга, оксид углерокка (IV), элбэх органическэй вещество. Кинилэр намыһах температуралаахтык ууллаллар уонна оргуйаллар. Улахан аҥара кытаанах (киристэллээх) органическэйэ суох веществолар мөлүөкүлэттэн турбаттар. Атын частицаттан (ионтан, атомтан), макротел көрүҥэр бааллар (киристээл хлорид нартийга, миэд тооромойугар уо.д.а.). 79 Химическэй сибээс айылгата молуокулэгэ биллибэт этэ квантовай механика оҥоhуллуон дылы- классическай [[физика]] сатаан быьаарбат этэ валентнай сибээстэр направленияларын. Химиическэй сибээстэр хайысхаларын сурунэ 1927 сылга биллибэитэ Гайтлеолм уонна Лондоном боростуой молуокулэ H2 кордоруутунэн
| |||