Мурун: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

= '''Кыыллар муруннара''' =

[[Амфибия|Амфибиял]]<nowiki/>арга (уу, хонуу хармайдара) уонна икки тыынар органнардаахтарга тыынааллара кыра мөһөөччүк буола арыллар, хоана нөҥүө айаҕы кытта cибээстэһэр. Ити мөһөөччүктэргэ аҕыйах ахсааннаах сыты ылар эпителийдар бааларбааллар.Бэлиэтии көрүөххэ сөп, амфибиялартан ураты, икки тыынардаахтарга , таныылара тыынарга кыттыбаттар. Ол гынан баран сорох структуларынан майгыннаһаллар. Амфибияларга вомероназальнай органнаахтар, сыты ылар эпителийдэр бааллар.Моҕойдор көрүҥэригэр муруннарын камерата улахан буолар.Онтон хоаналара ордук иһирдьэ баар. Крокодил мунна олус уһун, ол уу анныгар тыынарга көмөлөһөр.[[Моҕойдор]] муруннара үс көрүҥҥэ арахсар;

* бэлэс тамаҕа.

Сыты билэр көҥдөйө сөптөөх эпителийдэринэн бүрүллүбүт уонна хас да хоаналаах мурун. Күлгэри уонна моҕой вомероназальнай органнара улаханнык сайдыбыт. Оттон черепаха киэнэ кыра буолар уонна муруну кытта ыкса сибээстээх. Улахан крокодиларгакрокодилларга мурун олох да суох.

[[Көтөрдөр]] муруннарамоҕойдор моҕойдоргамуруннарыгар майгынныыр. Тыыналлара тумустарын үөһэ өттүгэр баар , төрдүгэр чугас уонна элбэх  дьэҥкир бүрүөтүнэнбүрүөннэн бүрүллүбүт.

= '''Киһи муруна''' =

Мурун көстөр өттүн хоҥуруу, мурун төбөто уонна таныы диэн ааттыыллар. Мурун көстөр өттө хас да уҥуохтартан турар.Үөһээ сыҥаах сүүскэ тахсар салаата уонна улахан кынаттыы барбыт өҥүргэс ,үрдүлэринэн быччыҥнар бараллар.Бу быччыҥнар мурун дьөлөҕөстөрүн кыаратар эбэтэр кэҥэтэр,таныыны хамсаталлар.Тас мурун тириитэ[[Тирии|тириит]]<nowiki/>э сирэй тириитинээҕэр халыҥ,элбэх былчархай баар,олор сыа оҥороллор.Мурун ис өттө уустук оҥоһуулаах,түөрт өрүттээх;ойоҕос,ортоку,үөһээҥи уонна аларааҥыалларааҥы.Ордук ойоҕос өрүт уустук,хас да уҥуохтан уонна раковинаттан турар.<brgallery caption="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Neus1.jpg?uselang=ru">

= '''Сыты билэр система''' =

Киһи сыты билэр системата кыламаннардаах биополярнай клеткаларын уонна меленезированнайа суох аксоннартан турар.Аксоннар рецептордара киһи төбөтүн чөмчөкөтүн курдаттаан,сыты билэр луковицаҕа тиийэн сыты билэр ньиэрбэни үөскэтэллэр.Сыты билэр клеткалар тохтоло суох өлө тураллар,кинилэр оннуларыгар саҥа клеткалар үөскүүллэр,ортотунан икки ый буолар.Сыттаах эттиктэр түбэстэхтэринэ түргэнник рецептора суох белоктары кытта сибээстэһэллэр,сыты билибилэр рецептордар кыламаннарыгар тиийэллэр,онно тиийэн сыты билэр рецепторнай белоктуун кыттыьан ГТФ диэн сибээстиир белогу уһугуннараллар,ити белок аны аденилацеклаза диэн фермены туруораллар.Бу фермент цАМФ диэни үөскэтэр.Бу Цамф концентрацията элбээтэҕинэ клеткаларга натриевай канааллар аһыллаллар.Ол түмүгэр рецепторнай клетка сыты билэр,хас биир рецепторнай клетка бэйэтэ туспа сыты арааран билэр.

= '''Мурун киһи организммыгарорганизмыгар анала''' =

* СалгыныТыынар салгыны быылтан,микробтартан ыраастыыр.

* Киһи куолаһын уларыттаруларытар,чуолкай гынар,хас биир киһи туьунан куоластаах.

= '''Мурун ыарыылара''' =

* Искривление-мурун токуруйуута биир эбэттэрэбэтэр икки оттүгэр-ортоку линияттан туора барар,киһи тыынарыгар мэһэйдиир эбэтэр олох кыайан тыыннарбат буолар,оччого киьи тыына тыына хаайтарар айагынан тыынар.