Улуу Британия: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Көннөрүү туһунан суруллубатах
87 устуруока:
|footnotes = [[United Kingdom#Footnotes|Footnotes]]}}
 
'''Улуу Британия уонна Хотугу Ирландия Холбоhуктаах Хоруоллуга''' (''United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'') диэн хотугулуу-арҕаа [[Эуропа]] дойдута. Британия арыыларыгар баар. [[Атлантик океан]] кытылыгар турарЕвропа арҕаа өттүгэр сытар.
 
Сомоҕо хоруоллук 1707 сыллаахха Шотландия уонна Англия хоруоллуктара холбоһууларын түмүгэр олохтоммута; ол эрээри, мантан эрдэ 1603 сыллаахха, Шотландии хоруола Яков VI Англия уонна Ирландия бөрөстүөллэрин утумнаабыта (Яков I). 1800 сыллаахха Улуу Британия Хоруоллуга уонна Ирландия Хоруоллуга холбоһон, Улуу Британия уонна Ирландия холбоһуктаах хоруоллуктара буолбуттара. 1922 сыллаахха Ирландия көҥүл дойдута арахсыаҕыттан Холбоһуктаах Улуу Британия уонна Хотугу Ирландия хоруоллуктара диэн ааттаммыта.
 
Улуу Британия — Европа бөдөҥ дойдуларыттан биирдэстэрэ, 1952 сыллаахтан ядернай сэрии сэптээх дойдулар ахсааннарыгар киирэр (1968 сыллаахха ядернай сэрии сэбин тарҕаппат туһунан дуогабарга билиниллибитэ), ХНТ Куттал суох буолуутун куруук баар чилиэнэ, урукку Британия империятын метрополията (киинэ); британия ыраахтааҕыта 15 тутулуга суох судаарыстыба уонна Содружество баһылыгынан билиниллэр.
 
Ааҥыл тыла элбэх дойдуга иккис тыл быһыытынан тарҕанна, интэриниэккэ уонна да атын ситимнэргэ баһылыыр оруолу оонньуур. Улуу Британия экэниэмикэтэ — аан дойдуга тохсус миэстэни ылар; дойду байыаннай бүддьүөтэ — аан дойдуга үрдүктэртэн биирдэстэрэ.
 
Салайыытын тутула — парламеннаах монархия. Судаарыстыбатын тутула — квази-унитарнай судаарыстыба, XX үйэ бүтэһигиттэн судаарыстыбаҕа киирэр түөрт дойдуттан үһэ (Шотландия, Хотугу Ирландия, Уэльс) хааччахтаах автономия бырааптаахтар.
 
Киин куората — Лондон, Европа бөдөҥ куораттарыттан биирдэстэрэ, аан дойду үбүн-экэниэмикэтин кииннэриттэн биирдэстэрэ.
 
Официал тыллара: дойдуга — аааҥыл тыла; ону таһынан Уэльска валлийскай; Шотландияҕа гэльскай (шотландия кельтарын тыллара) уонна скотс (шотландия ниэмэстэрин тыла); Корнуоллга (Англия) - корнскай; Хотугу Ирландияҕа - ирландскай.
 
== Дьоно сэргэтэ ==
Биэрэпис (Census in the United Kingdom) хас уон сыл аайы буолар http://www.statistics.gov.uk/geography/census_geog.asp
 
2011 сыллааҕы биэрэпис түмүгүнэн Улуу Британия олохтоохторун ахсаана 63181775 буолбута<ref name=":0">[https://www.ons.gov.uk/ons/guide-method/census/2011/uk-census/index.html 2011 Census, Population and Household Estimates for the United Kingdom]: [https://www.ons.gov.uk/ons/publications/re-reference-tables.html?edition=tcm%3A77-270247 Release]</ref>. Бу көрдөрүүтүнэн Европа Сойууһугар 3-с миэстэлээх, Наассыйалар Содружестволарыгар — 5-суонна аандойдуга — 21-с.
 
== Экономиката ==