Москва: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
к (Ырытыы) көннөрүүлэрэ: Bygynanov бу торумҥа: CommonsDelinker төннөрүлүннүлэр
Тиэк: Төннөрүү
Таба суруйуу алҕастарын көннөрдүм
35 устуруока:
}}
 
'''Москуоба'''<ref>Пекарский. Словарь якутскаго языка, 1907г. (стр. 716)</ref><ref>Пекарский. Словарь якутскаго языка, Петроград, 1923г. (стр. 1594)</ref>, '''Москуба'''<ref>Самоучитель якутского языка, Якутск, 1930г. (стр. 5)</ref><ref>Пекарский. Словарь якутскаго языка, Петроград, 1923г. (стр. 1594)</ref>, '''Маскваа''' уонна '''Маскуба''' ({{lang-ru|Москва}}), [[Арассыыйа|Расыыя]] киин куората, фыдыраалнайфедерация суолталаах харуооткуорат, центрФедерация фыдыраалнайКиин уокурукуокуругун адмыныстратыывнай цээнтракиинэ уонна МасквааМоскуба аблаастынуобалаһынн киин харуооткуората. НасылээньыйатинОлохтоохторун ахсаана 11 979 529 (2013), [[Эуропа|ИвруооппаЕвропа]] ордук улахан харуооткуората. Тула эргининиин аан дойду ордук улахан харуооттарынкуораттарын ахсааннарыгар киирсэр. Арассыыйа [[политика|поолытыкабэлиитикэ]], [[экономика|эканоомыкаэкэниэмикэ]], [[итэҕэл]], [[харчы]], [[үөрэх]] уонна [[транспорт|траанспарткөлө]] киинэ. МасквааМоскуба дойду арҕаа өттүгэр, [[Москва өрүс|МаскавияаМоскуба уонна Маскубөрүсөрүс]] үрдүгэр турар.
 
МасквааМоскуба кинээһистибэтин, РуусскыйНуучча саарыстыбатын, [[арассыыйа империята|РасыыйскайаАрассыыйа импээрыятынимпиэриэйэтин]], СавэцкэйСэбиэсэкй РасыыйаАрасыыйа уонна [[ССРС]] киин харуоотакуората. Герой харуооткуорат буолар. МасквааМоскуба харуоотыгаркуоратыгар Арассыыйа ФыдыраациятынФедерациятын фыдыраальнайфедераальнай былаас аргааннарауоргааннара, атын дойдулар пасоолстваларапосольствалара, аан дойду хампаанньаларын төбө оофистараофистара бааллар. МоскваМоскуба аблаастынуобалаһын уонна КалуужскайКалууга аблаастынуобалаһын кытта кыраныыссалыыр.
РассыыйаАрассыыйа биир тутаах туризм киинэ: манна МасквааМоскуба Крымлаа, Кыһыл плуоощатболуоссат, НавадээвичайНоводевичай манастиирманастыыр уонна ХалуооминскайгаКоломенскайга ВазнисэниеВознесение сыаркаба бааллар уонна олор ЮНЕСКО аан дойдутааҕы наследиеутумун тиһигэр киирэллэр. Ону тэҥэ биир траанспарт киинэ буолар, куоракка 5 аэрапоортаэропорт, 9 тимир суол вакзааллаарабаксааллаара, 3 өрүс поорттарапуортара балларбааллар. 1935 сыллаахтан МасквааҕаМоскубаҕа метро үлэлиир.
 
== ГыаграафыянанГеографиянан балаһыанньата ==
[[Билэ:Moscow Urban Agglomeration, Russia, LandSat-7 image.jpg|thumb|Маскваа спуутниктан көстүүтэ, 2007 сыл атырдьах ыйыгар]]
[[Билэ:Moscow aerial view looking towards the south-east.JPG|thumb|Внуукава аэрапоортка киирэн истэххэ көстүүтэ]]
МасквааМосква РассыыйаАрассыыйа иеврапыйскай чааһыгар баар, Ооп уонна Воолга өрүстэр икки ардыларыгар турар. Смалээнска-Маскуоовскай уонна Маскварээцка-Оокскай дэхси сирдэр икки ардыларыгар. Харуоот тэррытарыята 2012 сыллаахха 2511 км² этэ. Онтон үс гыммыттан биирэ (870 км²) [[Москва кольцевой автомобильнай суол|МКАД]] диэн ааттаах массыына суолун иһигэр турар, атын 1641 км² — ол суол таһынан<ref name="СобОтчёт" />.
 
Муораттан орто үрдэтиитэ 156 миэтирэ буолар. Ордук үрдүк тоочката Тыплай Стан үрдэбилигэр баар (255 м)<ref>{{cite web|url=http://www.darwin.museum.ru/expos/oopt/?t=40|title=Памятник природы «Высшая точка Москвы — 255 м над уровнем моря (Тёплый Стан)»|publisher=Государственный Дарвиновский музей|accessdate=2009-04-29|archiveurl=http://www.webcitation.org/616HTphCe|archivedate=2011-08-21}}</ref>, ордук аллараа точката Бисэдинскай муосталар аттыларыгар баар, онно Маскваа өрүс куораттан тахсар. (114,2 м)<ref>{{cite web|url=http://moscowwalks.ru/2011/06/08/samaya-vysokaya-tochka-moskvy/|title=Самая высокая и самая низкая точки Москвы|date=2011-06-08|work=«Прогулки по Москве»|accessdate=2012-04-30|archiveurl=http://www.webcitation.org/67yANH8C4|archivedate=2012-05-27}}</ref>. Хотуттан соҕуруу уһуна МКАД иһинэн — 38 км, МКАД таһын аахтахха — 51,7 км, илинтэн арҕаа бардахха — 39,7 км.
49 устуруока:
Маскваа өрүс орто устуутугар икки өттүттэн баар. Маскваа өрүстэн ураты атын өрүстэр элбэхтэр, ол курдук, Схооднэ, Хыымка, Прээсна, Ныглыынная, Яауза, Ныыщынка уонна да атыттар. <ref>{{cite web|url=http://moscow.gramota.ru/dict.shtml|title=Названия рек, ручьев, озёр, прудов и оврагов Москвы|publisher=moscow.gramota.ru|accessdate=2009-01-12|archiveurl=http://www.webcitation.org/616HUNUB6|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Сорох кыра өрүстэри сир анныгар халлээктардарынан барар курдук уларыппыттар. Масквааҕа элбэх күөллэр баллар.
 
=== Чаас пуойаһакурдааһына ===
Маскваа аан дойду стандартынан '''Маскваа врээмэтинэн''' (MSK) быһаарыллар чаас пуойаһыгар турар. Аан дойду координированнай бириэмэтиттэн (UTC) '''+4''' чаас уратылаах.
 
2011 сыл кулун тутар 27 күнүттэн наар үлэлиир сайыҥҥы бириэмэ киллэриллибитин кэнниттэн астрономия күн ортото Масквааҕа 13:30 буолар буолбута. <ref>{{cite web|url=http://www.interfax.ru/society/txt.asp?id=266879|title=Подготовка к зимнему времени началась|date=2012-09-21|publisher=[[Интерфакс]]|accessdate=2013-01-24}}</ref>.
 
== Экэниэмикэтэ ==
== Эканоомыката ==
 
== Нэһилиэнньэтэ ==
== Насылээньыата ==
Маскваа харуоот олохтооохторун ахсаана 11 977 988 буолар.
[[Билэ:График населения Москвы.gif|thumb|450px|Маскваа олохтоохторун ахсаана уларыйыыта (1700—2000 сс.)]]