Улуу Тойон таҥара үөрэҕэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Xaahax (ырытыы | суруйуу)
Тупсарыы
Xaahax (ырытыы | суруйуу)
Тупсарыы
7 устуруока:
Билигин үөрэх-билии, өй-санаа сайдыбытынан таҥара үөрэҕин былыргылар курдук быһалыы, хантан эрэ халлаантан кэлэрин курдук ылыммакка эрэ, оҕо кыра эрдэҕиттэн өйө-санаата сайдыытыгар, куттара үөскээһинигэр уонна аныгы үөрэх көрдөбүлүгэр сөп түбэһиннэриллэр. Сахалар таҥараларын үөрэҕэ өй-санаа икки аҥы арахсыытын олоххо таба туһанарынан аныгы демократия үөрэҕин тутуһар дьон өйдөрүгэр-санааларыгар ордук сөп түбэһэр.
 
Дьон өйө-санаата сайдыыта хаһан да тэҥнэһэр кыахтара суох. Сорохтор, ордук кыргыттар, дьахталлар хаһан баҕарар сэрэнэр, харыстанар санаалара элбэх, аһара туттуулары, аһара барыылары оҥороллоро аҕыйах буоллаҕына, онтон уолаттар, эр дьон үгүстэрэ тоҕо-хайа түһэр, саҥаны, билбэттэрин айа, айыыны оҥоро сатыыр, инники иһэр санаалара быдан баһыйар.
 
Өй-санаа икки аҥы арахсыытын «Киһи быһыылаах киһи дьон сыыһаларыттан көрөн, онтон атыттар бэйэлэрин сыыһаларыттан эрэйдэнэн үөрэнэллэр» диэн этии быһаарар. Бу этии киһи оҥорор быһыыларын олус сэрэхтээхтик, туох содул үөскээн тахсыан сөбүн эрдэттэн быһааран билэн баран оҥордоҕуна, таба, үчүгэй, туһалаах быһыы үөскүүрүн, онтон тиэтэйэн, саарайан, ситэ толкуйдаабакка, быһаарбакка эрэ оҥоруллубут быһыыттан, ордук саҥаны, айыыны оҥоро сатааһынтан табыллыбатах эбэтэр куһаҕан быһыылар үөскүүллэрэ элбэҕин уонна олортон киһи бэйэтэ эрэйдэнэрин биллэрэр.
17 устуруока:
2. Сыыһа-халты туттунууттан эт-сиин ыарыыланнаҕына киһи хаһан да умнубат гына үөрэнэр, сэрэнэр буолара соҕотохто күүһүрэр. Киһи айылҕаттан бэриллэр этин-сиинин харыстанар күүһэ хаһан баҕарар дьайа сылдьарыттан, бу үөрэх букатын да умнуллубат гына иҥэр.
 
Сэбиэскэй былаас өй-санаа үөрэҕин билиммэт, туоратар кэмигэр уһуннук олорон киһи өйө-санаата сайдыытын табатык өйдөөбөт буола сылдьалларыттан Улуу Тойон таҥараны умнан, хаалларанхааллара кэбиһиэх курдуктарсатыыллар. Киһи өйө-санаата сайдыыта былыргытыттан кыратык даҕаны уларыйар кыаҕа суоҕунан уонна сэбиэскэй, сымнаҕас, бэлэмҥэ үөрэппит олоҕо аны бүппүтүнэн, умнуллубут Улуу Тойон таҥара үөрэҕин оннугар түһэрдэхтэринэ эрэ, эдэрдэр өйдөрө-санаалара туруктаахтык сайдыытын үөскэтэн саха дьоно бэрээдэктээх, сыыһа-халты, аһара туттубат, элбэх ахсааннаах, үлэни-хамнаһы кыайар кыахтаналларын ситиһэллэр.
 
Киһи ханнык баҕарар үөрэҕи ылынара, өйө-санаата сайдыытын тутулуктара икки өрүттээҕинэн таҥаралар иккиэ буоллахтарына эрэ өй-санаа туруктаахтык, биир тэҥник сайдар кыахтанар. Киһи бэйэтэ үтүктэн, батыһан өйүн-санаатын сайыннаран үөрэнэр таҥарата Үрүҥ Аар Тойон таҥара буоллаҕына, дьону-норуоту кэһэтэн, ыараханы, ыарыыны биллэрэн, этин-сиинин сатаан хамсатарыгар үөрэтэр таҥара аата – Улуу Тойон таҥара диэн ааттанар уонна сахаларга былыр-былыргыттан баар, өйдөрүгэр-санааларыгар иҥэн сылдьар. Киһи бэйэтин сыыһаларыттан, сыыһа туттубутуттан кэһэйэн, бу сыыһа эбит диэн билинэн, ол сыыһатын көннөрөн, тупсаран үөрэнэрэ Улуу Тойон таҥара үөрэҕэр киирсэр.
25 устуруока:
Улуу Тойон таҥара үөрэҕэ дьону сыыһа-халты хамсаныылартан, аһара туттунуулартан харыстыыр, көмүскүүр аналлаах. Киһи бэйэтин сыыһа-халты туттунуутуттан ордук элбэхтик куһаҕан быһыыны үөскэтэрин, үчүгэй да быһыыны сыыһа оҥордоҕуна, куһаҕаҥҥа кубулуйарыттан сэрэтии, оҥорор быһыылары туһалаахтарын уонна туһата суохтарын билэн хааччахтааһын буолар. Аһара туттунуу, аһара барыы куһаҕанын арыгы иһиититтэн булан ыларбыт ордук тиийимтиэ уонна өйдөнүмтүө. Арыгыны кэмнээн, мээрэйин билэн иһэр киһи куһаҕан киһи буолбатах, үчүгэй, бэйэтин баҕатын кыана туттунар, тулуурдаах, киһи эрэнэр киһитэ, онтон аһара элбэҕи иһэр, итирэр киһи өйө-санаата туруга суох, чахчы куһаҕан киһи буолар.
 
Дьон өйдөөхтөрө, сымнаҕас, көрсүө, сэмэй майгылаахтара, ордук кыргыттар, дьахталлар бэйэлэрэ үтүктэн, батыһан үөрэнэллэрин сөбүлүүллэр, сыыһа туттуналлара аҕыйах, кинилэр таҥаралара сымнаҕас майгылаах Үрүҥ Аар Тойонтойон таҥара буолар.
 
Дьон сытыы, барыгас-кэлигэс, аһара туттунар кыахтаах өттүлэрэ, үксүлэрэ уолаттар, эр дьон бэйэлэрин сыыһа-халты туттунууларыттан кэһэйэн үөрэҕи ылыналлара элбэҕэ, кинилэргэ ордук кытаанах көрдөбүл туттуллара ордугуттан, туһаны аҕаларыттан тыйыс майгылаах, кэһэтэн үөрэтэр Улуу Тойон таҥара үөскээбит.