Узбек хаанылыга: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ

Утумнаах

12:31, 30 Бэс ыйын 2020 барыл

Узбек ханствота — 1420-с сылларга Маҥан Ордуу ыһыллыбытын кэнниттэн үөскээбит түүрдэр дойдулара. Узбек ханствота билиҥҥи Казахстаан уонна Арассыыйа сиригэр баар этэ уонна өссө Көс узбектар дойдулара диэн ааттанар^[1]^[2].

Ахтыы

Былыргы суруктарга Абулхаир ханствотун, Абулхаир ордуутун, Узбек ордуутун, Узбек улууһун, Абулхаир улууһун туһунан араас ахтыылар бааллар^[3]. Сэбиэскэй историктар уонна сэбиэскэй кэмин кэннинээҕи историктар Узбек ханствотын сорох ардыгар Көс узбектар дойдулара диэн ааттыыллар^[4].

Сирэ

Узбек ханствота кылгас кэмнээх чыпчаалыгар билиҥҥи Казахстаан соҕурууҥу өттүгэр, Сырдарья өрүскэ диэри тэнийбитэ. Узбек ханствотын арҕаа өттүгэр Ноҕай ордуута, илиҥҥи өттүгэр Моҕулистан, хоту өттүгэр Сибиир ханствота уонна соҕуруу өттүгэр Тимур сыдьааннарын дойдулара баар этэ.

История

Алтан Ордуу историятыгар Улуу Кэхтии (нууччалыы Великая Замятня) кэмэ саҕаламмытыгар бу дойду араас тутулуктаах улуустара босхолонон көҥүл буолбуттара. Ол кэмҥэ Орда-Эдьэн улууһа босхоломмута. Бу дойду мөлтөх туруктаах буолан икки аҥы ыһыллыбыта уонна ол түмүгэр Ноҕай Ордуута уонна Узбек ханствота үөскээбиттэрэ.

Абулхайр төһө да түөрт уон сыл устата Узбек ханствотын салайбытын иһин, бу дойду мөлтөх туруктаах этэ уонна ыаллыы сытар дойдулары кытта тохтоло суох сэриилэспитэ^[5].

1457 сыллаахха Абулхайр ойраттары кытта сэриитэ саҕаламмыта. Сыгнак диэн сир таһыгар узбек уонна ойрат сэриитин кыргыһыыта буолбута. Узбектэр хотторбуттара. Абулхаир куоппута.

1460 сыллаахха Жанибек уонна Керей баһылыктаах каһаахтар Абулхаиртан арахсан Семиречье уонна Моҕулистан диэки бараннар Каһаах ханствотын тэрийбиттэрэ^[6].

Абулхаир өлбүтүн кэнниттэн Ноҕай ордуута Узбек ханствотын сэриилээн бу дойду сирдэрин бэйэтигэр холбообута^[7].

Сорох чинчийээччилэр этэллэринэн Жанибек уонна Керей 1470–1471 сыллаахха Узбек ханствотыгар төннөн бу сири баһылаабыттара^[8].

Абулхайр Хаан сыдьааннара

Йадгар (1468—1469)^[9].
Шайх-Хайдар, Абулхайр уола (1469—1471)^[9].
Куш-Хайдар, Абулхайр уола (1469).
Муһаммад Шейбани, Шах-Будаг уола, Абулхайра сиэнэ (1469—1480).
Кучкундьи-хаан, Абулхайр уола (1452—1530).
Суюнчходьа-хаан, Абулхайр уола (1454—1524).

Эбии көр

Сигэлэр

Литература

Ахмедов Б. А. Государство кочевых узбеков. — М.: Наука, 1965. — 180 с.

Быһаарыылар

↑ РАСПАД ЗОЛОТОЙ ОРДЫ И ВОЗРОЖДЕНИЕ РУСИ
↑ Трепавлов В. В. История Ногайской Орды. Москва. 2002, с.103
↑ История Казахстана. т.2.Алматы, 2010,с.152
↑ История Казахстана. т.2.Алматы, 2010,с.148
↑ Образование Казахского ханства.(суох сигэ — история). Тургутулунна 27 От ыйын 2011. Төрүт сириттэн архыыптанна 4 Муус устар 2011.
↑ МИРЗА МУХАММАД ХАЙДАР ТА’РИХ-И РАШИДИ
↑ Ракушин А. И. КОЧЕВЫЕ УЛУСЫ ЗОЛОТОЙ ОРДЫ (ПО МАТЕРИАЛАМ КУРГАННЫХ МОГИЛЬНИКОВ НИЖНЕГО ПОВОЛЖЬЯ XIII—XV вв.)Халыып:Недоступная ссылка
↑ Султанов Т. И., Чингиз-хан и чингизиды. Судьба и власть. Москва, 2006, с.258
↑ ^9,0 ^9,1 Почекаев Р. Ю. Цари ордынские. Биографии ханов и правителей Золотой Орды. — СПб.: Евразия, 2010. — 408 с. — ISBN 978-5-91852-010-9

[autogenerated4-1] РАСПАД ЗОЛОТОЙ ОРДЫ И ВОЗРОЖДЕНИЕ РУСИ

[2] Трепавлов В. В. История Ногайской Орды. Москва. 2002, с.103

[3] История Казахстана. т.2.Алматы, 2010,с.152

[4] История Казахстана. т.2.Алматы, 2010,с.148

[5] Образование Казахского ханства.(суох сигэ — история). Тургутулунна 27 От ыйын 2011. Төрүт сириттэн архыыптанна 4 Муус устар 2011.

[6] МИРЗА МУХАММАД ХАЙДАР ТА’РИХ-И РАШИДИ

[7] Ракушин А. И. КОЧЕВЫЕ УЛУСЫ ЗОЛОТОЙ ОРДЫ (ПО МАТЕРИАЛАМ КУРГАННЫХ МОГИЛЬНИКОВ НИЖНЕГО ПОВОЛЖЬЯ XIII—XV вв.)Халыып:Недоступная ссылка

[8] Султанов Т. И., Чингиз-хан и чингизиды. Судьба и власть. Москва, 2006, с.258

[Khan2-9] 9,0 ^9,1 Почекаев Р. Ю. Цари ордынские. Биографии ханов и правителей Золотой Орды. — СПб.: Евразия, 2010. — 408 с. — ISBN 978-5-91852-010-9

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]