Абылай-хан: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
«Абылай-хан» сирэйи тылбаастаан оҥоһуллубут |
(уратыта суох)
|
13:15, 30 Бэс ыйын 2020 барыл
Абылай-хан (1711—1781) — бүтүн Казах ханствотын хаана. Коркем Уали-султан уола, Абылай хан Каншер сиэнэ, Барак-хаан сыдьаана.
Төрдө уонна аата
Былыргы суруктарга кини аатын атын көрүҥнэрэ да бааллар, холобур, Абулай, Аблай, Абилмансур Аблай, Облай уонна да атын. Билиҥҥи чинчийээччилэр ордук Абылай диэн суруйаллар, ол эрээри өрөбөлүүссүйэ иннинэ быдан ордук Аблай диэччилэр[1].
Абылай-хан дьиҥнээх аата Абильмансур диэн этэ.
Кини ийэтэ туркмен дьахтара буолуохтаах. Аҕата Абылай 12 саастааҕар калмыктары утары сэриилэһэ сылдьан өлбүт.
Абылай-хан эдэр эрдээҕитин туһунан чопчу туох да биллибэт[2].
Байыаннай лидер
1732 сыллаахха Самеке хаан өлбүтүн кэнниттэн Абилмамбет хаан буолбута, Абылай буоллаҕын сэриини салайбыта.
1740 сыллаахха Абилмамбет, Абылай уонна 120-чэ султаннар Арассыыйа империятыгар холбоһуохтарын биллэрбиттэр.
1742 сыллаахха Абылай-хан дьуҥҕаардар сэриилэригэр утарса сатаабыт да хотторон бэлиэн түбэспит.
1743 сыл сааһыгар кини босхоломмута. мини|333x333пкс|Абылай-хан
1759 сыллаахха Абылай нууччаларга илдьит ыыттан нууччалартан тутулуктааҕын бигэргэппитэ.
1771 сыллаахха Абилмамбет-хан өлбүтүн кэннэ Абылай саҥа хаан буолбута.
Быһаарыылар
- ↑ Ахмет Кенесарин. Султаны Кенесары и Сыздык
- ↑ Раушан Кошенова (2013-10-05). "Образ Абылай-хана в трилогии Ильяса Есенберлина «Кочевники»". http://apgazeta.kz/2013/10/05/obraz-abylaj-xana-v-trilogii-ilyasa-esenberlina-kochevniki/. Retrieved on 2020-05-22.
- История Абылай хана - sauap.org
- Аблай, киргизский хан // Брокгауз уонна Ефрон энциклопедическай тылдьыта: 86 туомнаах (82 т. уо. 4 эб.). — СПб., 1890—1907.
- Абылай-хан
- Расположение памятника в Алматы
- Абылан хан
- Сайт музейного комплекса «Резиденция Абылай хана» в г. Петропавловске
- ОЙРАТСКИЕ РОДСТВЕННИКИ АБЫЛАЙ ХАНА
- Мифы,Магия, Наука, Нурия Бекмаханова
Литература
- Нәсенов Болатбек Абылай хан Алматы:Новосибирск, 2005.